Θα μας λείψει ο «υπερτουρισμός» (που δεν έχουμε)

H Ελλάδα δεν έχει υπερ-τουρισμό. Υπο-επενδύσεις έχει και τοπικά συμφέροντα που μπλοκάρουν τις υποδομές που έχουμε ανάγκη

Κάθε οικονομία κρίνεται από το πόσες και ποιες δυνατότητες προσφέρει στους πολίτες της που θέλουν να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Πόσο ανοιχτή είναι και σου αφήνει περιθώρια να πετύχεις.

Ελλάδα, 2025. Αν σήμερα κάποιος θέλει να πάρει το ρίσκο και να φτιάξει μία δουλειά που θα του αποφέρει κέρδη (τουλάχιστον τριπλάσια του μέσου ετήσιου μισθού μετά φόρων), οι επιλογές που έχει είναι συγκεκριμένες:

• Τουρισμός: Με «σημαντικές» πιθανότητες επιτυχίας.

• Ακίνητα (ως δουλειά, στον ευρύτερο κλάδο): Με «σημαντικές» πιθανότητες επιτυχίας.

• Δουλειές σε niche markets: Μοντάρισμα βίντεο, digital marketing, γράψιμο κώδικα, ηλεκτρολόγος, υδραυλικός, τεχνήτης γενικώς, σκίπερ, προμήθειες για συμφωνίες, ιατρικός εξοπλισμός και πολλές άλλες. Μικρές αγορές αλλά με «σημαντικές» πιθανότητες επιτυχίας.

• Όλες οι υπόλοιπες δουλειές έχουν μικρότερες πιθανότητες επιτυχίας (εκτός αν έχεις μεγάλο κεφάλαιο, όπου και πάλι δεν αυξάνει ιδιαίτερα το ποσοστό). Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι σε τουλάχιστον 8 στις 10 από αυτές ο ιδιοκτήτης είναι μέσα και είτε δεν το ξέρει, είτε κάνει πως δεν καταλαβαίνει.

Μπορεί οι περισσότεροι ακόμη να μιλάνε για νέα καφέ (!), όμως τόσο ο κλάδος αυτός όσο και πάρα πολλοί άλλοι δεν προσφέρουν πολλά περιθώρια ανέλιξης. Για κάθε ιστορία επιτυχίας όπως πχ η Jackaroo υπάρχουν άλλες 10 – 20 προσπάθειες που έκλεισαν ή ψάχνουν να πουλήσουν πριν κλείσουν ή λαθροβιούν,συσσωρεύοντας χρέη.

Οι nice markets πάνε σχετικά καλά στην Ελλάδα, αν έχεις τις γνώσεις ή αν θέλεις / μπορείς να τις αποκτήσεις. Ο κλάδος των ακινήτων είναι σε μόνιμη στρέβλωση και ήδη πολλοί επαγγελματίες του χώρου καταλαβαίνουν ότι από εδώ και πέρα ο χώρος «δεν θα είναι για όλους, με πρώτους τους μη σοβαρούς».

Τι απομένει; Εμείς βιομηχανίες δεν έχουμε ( = δεν θέλουμε). Ο τουρισμός είναι αυτός που έχει επιτρέψει σε αρκετούς μη ισχυρούς/πλούσιους συμπολίτες μας να μπουν/παραμείνουν στη μεσαία τάξη, να βγάλουν χρήματα, να προσλάβουν κόσμο, να επενδύσουν αλλά και να ξοδέψουν, για να κινηθεί η αγορά.

Καλώς ή κακώς, ο τουρισμός είναι αυτός που ακόμη βελτιώνει ζωές…

– «Συμφωνείς με αυτή τη… μονοκαλλιέργεια του τουρισμού;» με ρωτάνε συχνά. Το θέμα δεν είναι αν συμφωνώ ή διαφωνώ (διαφωνώ), αλλά η πραγματικότητα που ζούμε. Στην Ελλάδα δεν φαίνεται να υπάρχει η πλειοψηφία που θα αναζητήσει άλλο μοντέλο, πχ με βιομηχανία, έρευνα κλπ, με υποδομές και επενδύσεις (εκτός τουρισμού και ακινήτων). Οι περισσότεροι θυμώνουν όταν ακούν για επένδυση, ενοχλούνται στην ιδέα ότι κάποιος θα βγάλει λεφτά και, όχι τυχαία, πάσης φύσεως «ευαίσθητοι» κάνουν ό,τι μπορούν για να σταματήσουν τις επενδύσεις που δεν μπόρεσε να νικήσει η Ελληνική γραφειοκρατία, ανεξαρτήτως κόμματος.

Έτσι στον Τουρισμό καταλήγουμε ξανά, στον κλάδο που συνεχίζει να αποτελεί μία από τις ελάχιστες επιλογές που μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός ανθρώπου, αν πετύχει, με σκληρή δουλειά, σεβασμό στους εργαζομένους και τον πελάτη, υπομονή, σοβαρότητα και στρατηγική. Αυτός είναι ο χώρος που προσφέρει ευκαιρίες, ακόμη.  

Μπορεί να υπάρχουν πολλές δουλειές / ειδικότητες / προσόντα που αν τα αποκτήσει κάποιος θα μπορέσει να αλλάξει τη ζωή του (αυτά θα τα αναλύσω στην επόμενη μεγάλη μου εκδήλωση στο Μέγαρο), όμως πολύ συχνά προϋποθέτουν ένα επίπεδο Παιδείας και πρόσβασης σε υποδομές. Παρά το ότι προσωπικά θα προτιμούσα ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, η πλειοψηφία στην πράξη έχει επιλέξει τον Τουρισμό: Έναν κλάδο που προσφέρει ευκαιρίες «οριζόντια», σε διάνοιες και απλούς ανθρώπους, σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και μικρά νησιά, σχεδόν σε κάθε κοινωνική τάξη.

Αν συμφωνείς με όλα αυτά τα αυτονόητα ως εδώ, τότε σε παρακαλώ προσπάθησε να βρεις έναν λόγο για τον οποίο θέλουμε να σταματήσουμε την ανάπτυξη του Τουρισμού στη χώρα μας μέσω του μύθου του… «υπερτουρισμού»!

Να καταστρέψουμε αυτό που μας τρέφει, πριν βρούμε εναλλακτικές!

Τα τελευταία χρόνια ήρθε και στην Ελλάδα ο woke μύθος του “υπερτουρισμού”. Κάθε ανεπάρκεια των τοπικών αρχών βαφτίστηκε έτσι, βρέθηκαν και σε κάποια σημεία κάτοικοι που ενοχλούνται + οι πάντα «πρόθυμοι ευαίσθητοι» και να τα άρθρα και οι αναλύσεις! (Εννοείται πως χρυσάφι να μοιράσεις στην Ελλάδα, κάποιοι θα ενοχληθούν και θα πουν ότι θα έπρεπε να τους το στέλνεις σπίτι και όχι να στέκονται στην ουρά).

Συνήθως άνθρωποι που δεν έχουν έσοδα από τον τουρισμό (και δεν κατανοούν ότι προς το παρόν, δυστυχώς, χωρίς τον τουρισμό θα πεινάσουν και αυτοί) χρησιμοποιούν αυτήν την “καραμέλα” για να προσπαθήσουν να διώξουν τους τουρίστες, να σταματήσουν την ΥΓΙΗ τουριστική ανάπτυξη και ιδανικά να παραμείνουν μόνοι τους και ήσυχοι στον τόπο που κάνουν διακοπές.

Αν για να νιώθουν αυτοί καλά χάσουμε πχ 100.000 δουλειές, ξενιτευτούν πάλι τα παιδιά μας, μπλοκάρει η οικονομία κλπ δεν τους ενδιαφέρει. «Εγώ να είμαι καλά».

Ποιοι έχουν δίκιο να φωνάζουν 

– “Ηλία, δεν έχει κανείς δίκιο απο όσους φωνάζει;” μπορείς να σκεφθείς. Υπάρχουν 2 κατηγορίες πολιτών που εχουν δίκιο:

1. Οι δημόσιοι λειτουργοί και όλοι όσοι στέλνονται για να δουλέψουν σε μία τουριστική περιοχή. 

Αυτοί πραγματικά βασανίζονται από την έλλειψη στέγης με κόστος προσιτό στον μισθό τους + την έλλειψη επιλογών.  

Ποιος ευθύνεται για αυτό; Για μένα οι τοπικές αρχές, που αντί να φτιάξουν / ενοικιάσουν σπίτια που θα δώσουν με συμβολικό ενοίκιο στους δασκάλους, τους καθηγητές, τους γιατρούς, τους αστυνόμους κλπ, παραδοσιακά ξοδεύουν τα λεφτά του δήμου σε έργα βιτρίνας, ακριβοπληρωμένα πανηγύρια κλπ. Περισσότερα για το θέμα έχω γράψει εδώ, με συγκεκριμένες προτάσεις.

2. Όσοι διαμαρτύρονται για τουριστικές αναπτύξεις εκτός κάθε λογικής

Το Σαρακήνικο στη Μήλο δεν πρέπει να κτιστεί και με ενδιαφέρον περιμένουμε να μάθουμε τι θα συμβεί σε αυτούς που εδωσαν άδεια για αυτό. Επίσης υπάρχουν πολλές ακόμη επενδύσεις που είτε είναι παράλογες, είτε απλά πρέπει να γίνουν μόνο μετά από την επέκταση των υποδομών στην περιοχή. Εννοείται πως δεν έχουν δίκιο όσοι φωνάζουν για κάθε επένδυση, αλλά υπάρχουν επενδύσεις που πραγματικά δεν έχουν θέση σε έναν τόπο. 

Οι «όχι και τόσο αθώοι» καταγγέλοντες

Στην Ελλάδα πχ 20 – 40 καταγγελίες κάθε χρόνο έχουν λογική. Μαζί με αυτές όμως γίνονται και άλλες… 2.000 παράλογες καταγγελίες. Εκεί τα κριτήρια δεν είναι πάντα τόσο αγνά… (πχ σε άπειρες περιπτώσεις κάποιοι ξενοδόχοι προσπαθούν να μπλοκάρουν την κατασκευή νέων ξενοδοχείων στην περιοχή. Είναι «το καλό τσιμέντο, το δικό μας και το κακό τσιμέντο, των ξένων» που λέει και ο Πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ Στράτος Παραδιάς).

Σε όλον αυτόν τον παραλογισμό κάποιοι βρήκαν τα στατιστικά του τουρισμού μας, έκριναν πως είναι μικρά τα δηλωμένα έσοδα ανα τουρίστα και αποφάσισαν πως… δεν αξίζει τον κόπο να έχουμε πολλούς πελάτες! Συνήθως είναι οι ίδιοι (!) που καταγγέλλουν πως καταλύματα, εστιατόρια κλπ δεν κόβουν παραστατικά και εισπράττουν “μαύρα”. Όχι, δεν τους περνάει από το μυαλό ότι η βαρεια φορολογία δίνει το κίνητρο σε πολλούς ανθρώπους του τουρισμού να σκέφτονται “λανθασμένα”. Όχι, δεν σκέφτονται ότι το πραγματικό νούμερο είναι μεγαλύτερο. “Πεφτουν από τα σύννεφα”…

ΥΓ. Στη Ρουμανία ο ιδρυτής του νο.1 Forum στο Facebook για διακοπές στην Ελλάδα είναι φίλος μου. Έχει εκατοντάδες χιλιάδες ενεργά μέλη και ορκίζεται πως ο αριθμός των Ρουμάνων που καταγράφουμε στην Ελλάδα ως τουρίστες είναι μισός από τον πραγματικό…

Βαφτίζοντας το κρέας… ψάρι και την έλλειψη υποδομών… «υπερτουρισμό»

Φαίνεται λοιπόν ότι συχνά η πλειοψηφία ενοχλείται από την ιδέα πως αρκετοί επαγγελματίες του τουρισμού βγάζουν καλά κέρδη (και εγώ ενοχλούμαι με όσους δεν σέβονται το προσωπικό ή/και τους πελάτες τους, όμως αυτοί ειναι πια μειοψηφία). Για αυτό και έχει ξεκινήσει μία σχεδόν παρανοϊκή προσπάθεια να σταματήσουμε τους σοβαρούς του χώρου και οι “βολεμένοι” να μην ξεβολευτουν:

• Εδώ και 40 χρόνια τα νησιά μας δεν έχουν νερό το καλοκαίρι. Φταίει ο… «υπερτουρισμός», όχι οι δήμαρχοι που δεν έκαναν ένα έργο αφαλάτωσης.

• Το ρεύμα συχνά δεν επαρκεί. Φταίει ο «υπερτουρισμός», όχι η αδιαφορία επίλυσης του προβλήματος (ή τα συμφέροντα).
• Ο «υπερτουρισμός» φταίει και για τα σκουπίδια, τους δημοσίους υπαλλήλους που δεν βρίσκουν σπίτι σε λογική τιμή κλπ. 
• Εννοείται πως φταίει ο υπερτουρισμός και για τις μαρίνες που είναι στην πλειοψηφία τους σε άθλια κατάσταση. Όχι, το κράτος δεν φταίει πουθενά.

Και φυσικά φταίει ο υπερτουρισμός για το ότι σε πολλές περιοχές της Ελλάδας οι δήμοι δεν κρατούν ελεύθερες κάποιες παραλίες, αλλα τις δίνουν όλες σε ιδιώτες.

Και να οι δηλώσεις των αρμοδίων κλπ, να οι καταγγελίες, συνήθως ανθρώπων που πληρώνονται απο το δημόσιο με μισθό ή σύνταξη, ή έχουν εξοχικό στην περιοχή (ή απλά ενοχλούνται).

300+ δις Ευρωπαϊκά κονδύλια έχουν περάσει από τη χώρα μας, που να βρούμε τα λεφτά για να λύσουμε στοιχειώδη προβλήματα; Ας τα ρίξουμε στον «υπερτουρισμό» και καθαρίσαμε…

Τοπικά συμφέροντα και υπερ-τοπική αδράνεια

Όλοι αυτοί που διαμαρτύρονται μάλλον δεν έχουν ακούσει ότι σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλαδας λέγεται ότι:

• Υπήρξαν (υπάρχουν;) κυκλώματα που έβγαζαν λεφτά από την προμήθεια νερού, το ρεύμα, τα σκουπιδια κλπ. Κυκλώματα διακομματικά, που κερδίζουν όταν δεν γίνονται έργα υποδομών.

• Ξοδεύονται πολλά χρήματα για πολιτιστικές εκδηλώσεις,  με καλλιτέχνες που εισπράττουν αναίτια μεγάλα ποσά. Τα ίδια παράλογα “παιχνίδια” λέγεται ότι συμβαίνουν και με το κόστος για ναυαγοσώστες και διάφορες άλλες «δαπάνες».

• Η λίστα με όσα ακούγονται είναι μεγάλη. Επειδή οι καταδίκες είναι ελάχιστες, μάλλον για αυτό δεν έχουν ακούσει κάτι αυτοί που διαμαρτύρονται. 

Στην πραγματικότητα αυτό που ονομάζουν «υπερτουρισμό» είναι συνήθως η σιωπηρή απόφαση της τοπικής κοινωνίας να επιλέξει το ρουσφέτι από τα έργα. Σε κάθε περιοχή λέγεται πως υπάρχει μία μειοψηφία που ελέγχει τα πράγματα και κερδίζει πολλά από τη στασιμότητά τους. Για να έχει την ησυχία της, λέγεται ότι δίνει στην πλειοψηφία ρουσφέτια, 5μηνα στον δήμο, νομιμοποιησεις και άλλες εξυπηρετήσεις.

Πετάει και έναν «υπερτουρισμό» και αντί να ασχολείται ο κόσμος με τα έργα που δεν γίνονται, βάζει στο στόχαστρο τον τουριστικό κλάδο (από τον οποίο ζει)…

ΥΓ. Αυτές τις μέρες γίνεται χαμός στο νησί της Κέρκυρας για το μεγάλο πρόβλημα της λειψυδρίας, μέχρι και δήμαρχος παραιτήθηκε. Υπάρχουν καταγγελίες, παρασκήνιο κλπ. 

Λογικό.. που να βρει νερό η Κέρκυρα; Μήπως βρέχεται από θάλασσα, για να κάνει εδώ και δεκαετίες φθηνά έργα αφαλάτωσης;

Τι σημαίνει στην πραγματικότητα ο «υπερτουρισμός» και πώς αντιμετωπίζεται;

«Υπερτουρισμός» υπάρχει, όμως είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας:

1. Εννοείται πως όταν παρκάρουν στη Σαντορίνη πολλα κρουαζιεροπλοια μαζί έχουμε υπερτουρισμό. Η λύση δεν είναι το υψηλότερο κόστος για κάθε επισκέπτη (αυτό είναι απλά ένα ακόμη εισπρακτικό μέτρο), αλλά να μπει πχ όριο επισκεπτών ανά ώρα. 

2. Εννοείται πως η άναρχη δόμηση δεν είναι επιθυμητή. Ας γίνει λοιπόν ένας νόμος (ή ας προβλεφθεί στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, που θεωρητικά θα τελειώσουν το 2026) που να προβλέπει πως πχ κάθε χρόνο μπορούν να κτιστούν +5% περισσοτερα τετραγωνικά από τα υπάρχοντα και να κτίζονται τα ιδιωτικά έργα με σειρά προτεραιότητας. Να φτιαχθεί ένα χρονοδιάγραμμα με μία περίοδο «ανοχής» για όσες άδειες πχ θα εκδοθούν ως 31.12.2026 και μετά να πούμε ότι για τις επόμενες άδειες θα ισχύει αυτός ο κανόνας, με προβλεψιμότητα και διαφάνεια.

Η εναλλακτική που προωθείται θα είναι καταστροφική για τους ιδιοκτήτες εκτός σχεδίου ακινήτων, μιας και φαίνεται ότι η πρόθεση είναι να απαγορευθεί η δόμηση σε αυτά τα ακίνητα, εκτός και αν «συγκεντρωθούν» σε μεγάλες ιδιοκτησίες και γίνουν ξενοδοχεία).

(Και ειδικά για δημοσίους υπαλλήλους στα νησιά μας και άλλες τουριστικές περιοχές πρότεινα να επιτραπεί να κτιστούν επιπλέον τετραγωνικά, αλλάζοντας και τους κατά τόπους πολεοδομικούς συντελεστές, αυστηρά και μόνο για να στεγάσουμε τους δημοσίους λειτουργούς μας).

Αν πχ έχουμε υπερτουρισμό στην Αθήνα, τότε το πρόβλημα δεν θα λυθεί σταματώντας τα ακίνητα σε βραχυχρόνια μίσθωση, αλλά σταματώντας μαζί με αυτά και όλα τα νέα ξενοδοχεία. Δεν γίνεται να υπάρχει «πρόβλημα φέρουσας ικανότητας» για τη βραχυχρόνια μίσθωση και να διαβάζουμε την ίδια ώρα στο capital.gr ότι εκατοντάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα που ανήκουν σε φορείς του δημοσίου θα δημοπρατηθούν και θα μετατραπούν σε ξενοδοχεία!

Αν έχουμε πρόβλημα υποδομών, αντί πχ να δίνουμε μπόνους σε νέες τουριστικές επενδύσεις επειδή κάνουν… «καινοτομίες» (ρώτα έναν ΕΣΠΑτζή να σου πει τι έχουν σκαρφιστεί για τέτοιες περιπτώσεις, θα κλάψεις από τα γέλια), καλύτερα να τους δίνουμε μπόνους για να φτιάξουν τις δικές τους υποδομές νερού, ρεύματος και διαχείρισης λυμάτων.

Ή αν έχουμε «υπερτουρισμό» να μη δώσουμε άλλες ενισχύσεις για νέα τουριστικά καταλύματα! Δεν γίνονται όλα μαζί!

Ο «υπερτουρισμός» υπάρχει πχ στη Βενετία, όταν δεν μπορεί να περπατήσει ο κόσμος στα στενά της, λόγω του συνωστισμού. Όχι όταν έχουμε παρατήσει τη Χαλκιδική χωρίς υποδομές και με ένα «ντου» από τουρίστες σηκώνουμε τα χέρια και λέμε «αίσχος». Ούτε όταν δεν μένει παραλία που να είναι ελεύθερη για τους πολίτες! Δεν φταίνε όσοι επένδυσαν σε οργανωμένες παραλίες, δεν είναι αυτό «υπερτουρισμός», απόφαση του δημάρχου είναι και των πάσης φύσεως τοπικών «συμφερόντων».

Θα μας λείψει ο «υπερτουρισμός» που… δεν έχουμε!

«Υπερτουρισμό» στην Ελλάδα έχουμε σε πολύ λίγες περιπτώσεις. Στην πράξη ο τουρισμός που έχουμε μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να δείχνει τη δυναμική του. Βέβαια κατά τη γνώμη μου το μοντέλο που έχουμε διαλέξει οδηγεί σε πρόβλημα πολλούς μικρομεσαίους εις βάρος των μεγάλων παικτών, όμως προς το παρόν αν αύριο φύγουν οι τουρίστες, δεν ξέρω από τι θα ζήσουμε και πώς θα κινηθεί η οικονομία μας. Τα «θα» και τα «πρέπει» τα ακούω, πράξεις για αλλαγή πορείας δεν βλέπω.

Για αυτό και θα ήθελα να υπενθυμίσω στους πάσης φύσεως «παραστρατημένους» ότι αν κάποια στιγμή έρθει μία διεθνής κρίση (που την περιμένουμε εδώ και καιρό), τότε θα μας λείψει ο τουρισμός που αποκαλούν «υπερτουρισμό». Θα μας λείψουν τα έσοδά του, οι δουλειές του, οι προοπτικές του, οι επενδύσεις του και όλα όσα συνεπάγεται για μία περιοχή. Για αυτό ας είμαστε προσεκτικοί στο τι ευχόμαστε, επειδή υπάρχει ο κίνδυνος να πραγματοποιηθεί!

ΥΓ. Είμαι εναντίον «της προσπάθειας για 12μηνο τουρισμό», απέχουμε πολύ από το να μπορούμε να διαχειριστούμε μία τέτοια κατάσταση. Καλά είμαστε με τη σημερινή κατάσταση, ας το κάνουμε πιο σωστά, σεβόμενοι τους υπαλλήλους του κλάδου (και πληρώνοντάς τους σωστά), καθώς και τους εκατομμύρια τουρίστες που μας τιμούν με την εμπιστοσύνη τους.

ΥΓ. Στις 29 Μαίου θα πραγματοποιήσω την παρουσίαση του βιβλίου μου για το επιχειρείν με τίτλο «Το Πρώτο Βήμα» στην Αθήνα, στο Μέγαρο της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20, Σύνταγμα) στις 19.00. Σε περιμένω + αν θέλεις και δύο δώρα γνώσης κλείσε τη θέση σου εδώ!

Εσύ τι γνώμη έχεις;

Και μην ξεχνάς: Μαζί είμαστε πιο δυνατοί!

Ηλίας

ΥΓ. Τις προβλέψεις μου για το δεύτερο μισό της χρονιάς θα τις παρουσιάσω στο 3ωρο live webinar που διοργανώνω στις 11 Ιουνίου με τίτλο «Ακίνητα 2025. Checkpoint».

(Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης διευθύνει τον όμιλο εταιρειών MORE, στην Ελλάδα είναι επενδυτής και αναλυτής της αγοράς ακινήτων και ταυτόχρονα συμβουλεύει 300+ επενδυτές και μικρομεσαίους επιχειρηματίες στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Ρουμανία).