Μήπως ήρθε η ώρα να βοηθήσουμε ΤΩΡΑ τα νέα ζευγάρια να αγοράσουν σπίτι; Το παράδειγμα της Ρουμανίας…

Με εξαίρεση λίγους ξένους, τον εξαιρετικό Κώστα Στούπα και ελάχιστους ακόμη Έλληνες δημοσιογράφους ή αναλυτές, κανείς δεν ασχολείται ουσιαστικά με ένα τεράστιο πρόβλημα που υπάρχει παγκοσμίως, όμως στην Ελλάδα έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις εξαιτίας της πολύχρονης κρίσης: Οι νέοι μας πλέον δεν μπορούν να αγοράσουν σπίτι! Τα χαμηλά επιτόκια για πολλά χρόνια ανέβασαν τις τιμές στα ύψη διεθνώς, οι άπειρες Ελληνικές στρεβλώσεις έχουν κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ενώ πχ τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι στη Ρουμανία ο μέσος μισθός επιτρέπει σε κάποιον να αγοράσει σπίτι σε 7 – 8 χρόνια δουλειάς, στην Ελλάδα ο αριθμός των ετών είναι πολύ μεγαλύτερος, ίσως και υπερδιπλάσιος (για τους άσχετους: Όχι, δεν είναι φθηνά τα σπίτια στη Ρουμανία, στην Ελλάδα είναι ακριβά + οι μισθοί είναι συχνά εξαιρετικά χαμηλοί).

Από το 2019 ως και το 2021 τα πράγματα σταδιακά άλλαξαν και κάποια ζευγάρια μπήκαν στη διαδικασία να αγοράσουν σπίτι, με τη βοήθεια κάποιων οικονομιών δικών τους, των πεθερικών κλπ + ενός στεγαστικού δανείου. Όμως όλο αυτό μειώθηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την έναρξη του πολέμου και άλλωστε δεν αφορούσε την πλειοψηφία, παρά μόνο μία μικρή μειοψηφία.

Η πιο σημαντική ερώτηση

Εν έτει 2022 μπορούμε ως κοινωνία, ως χώρα, ως λαός, να προχωρήσουμε στο μέλλον αφήνοντας τους νέους μας χωρίς στέγη, να παρακαλάνε για να πληρώσουν μεγάλα (ή τεράστια) ενοίκια και οριακά να επιβιώνουν; Περιμένουμε από αυτούς να κάνουν οικογένειες και παιδιά κάτω από αυτές τις συνθήκες;

Όχι. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε έτσι. Και αν είναι να κάνουμε μία κρατική παρέμβαση ουσίας, νομίζω πως τώρα είναι η ώρα να ανοίξουμε το ζήτημα αυτό: Να κτίσουμε μία σοβαρή πολιτική στήριξης των νέων ζευγαριών, όχι μέσω σπιτιών που θα κτίσει το κράτος (ας μην ανοίξω το θέμα και στεναχωρηθούμε), αλλά μέσω ενός μηχανισμού που απλά θα υποστηρίξει τον ιδιωτικό τομέα και θα αφήσει την αγορά να δράσει! Όχι με ελεημοσύνη και ρουσφέτια, αλλά με προσωπική δέσμευση και υπευθυνότητα.

Οι Ρουμάνοι άλλαξαν τα δεδομένα της χώρας τους δίνοντας κρατικές εγγυήσεις για την απόκτηση της πρώτης κατοικίας. Αν δεν το κάνουμε και εμείς τώρα, πότε θα το σκεφτούμε; Όταν είναι πολύ αργά;

Τι έκαναν οι Ρουμάνοι στην πράξη

Εμείς οι Έλληνες στην πλειοψηφία μας λατρεύουμε την… αμπελοφιλοσοφία. Να λυθούν τα προβλήματα «με τρόπο μαγικό», να το κάνει «κάποιος», «χωρίς να αλλάξει τίποτε».

Οι Ρουμάνοι ζουν σε μία ανοικτή οικονομία (όχι ημικλειστη – ημισοβιετική), με αποτέλεσμα η παγκόσμια κρίση του 2008 να μεταφερθεί αυτομάτως και εκεί. Το 2009 ήταν η χειρότερη χρονιά της χώρας μετά από πολλά χρόνια ανόδου… πολλές επιχειρήσεις έκλειναν, άνθρωποι απολύονταν, η αγορά ακινήτων ήταν σε ραγδαία πτώση, όλα έδειχναν τελματωμένα. Εκείνη την περίοδο ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μία γενιά πολιτών που δεν θα είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν το δικό τους ακίνητο ήταν μεγάλος. Για αυτό και οι Ρουμάνοι έδρασαν ταχύτατα και με έργα.

Ήδη από τον Μάιο του 2009 η τότε δεξιά κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία του προγράμματος εγγυήσεων με τίτλο Prima Casa (πρώτο σπίτι). Το πρόγραμμα ήταν διαθέσιμο αποκλειστικά για όσους δεν είχαν ακίνητο στο όνομά τους, νέους στη συντριπτική τους πλειοψηφία. Για αυτούς δημιουργήθηκε ένα Ταμείο Εγγυοδοσίας, που ξεκίνησε με τα παρακάτω δεδομένα:

• Για μία συναλλαγή ως 60.000 Ευρώ, μπορούσαν να λάβουν δάνειο τα 57.000 Ευρώ με εγγύηση του κράτους, ενώ έπρεπε οι ίδιοι να συνεισφέρουν τις 3.000 Ευρώ, το 5% του ποσού.
• (Αντίστοιχα πχ για συναλλαγή 40.000 Ευρώ, το κράτος έδινε εγγύηση για τις 38.000 και ο δανειολήπτης έπρεπε να πληρώσει τις 2.000 Ευρώ, όμως για μία συναλλαγή 80.000, το κράτος πάλι 57.000 έδινε και ο πολίτης έπρεπε να καλύψει τα υπόλοιπα).
• Ο δανειολήπτης θα πλήρωνε και τα συμβολαιογραφικά και άλλα έξοδα, που στη Ρουμανία είναι υπο-πολλαπλάσια από την Ελλάδα.
• Τα νέα ζευγάρια είχαν «προτεραιότητα»
• Το στεγαστικό δάνειο που χορηγήθηκε είχε ειδικό, χαμηλό επιτόκιο.
• Όλα έγιναν μόνο μέσω των τραπεζών. Χρηματοδοτήθηκαν μόνο όσοι εργάζονταν και μπορούσαν να αποδείξουν ότι η δόση του δανείου έφτανε ως το 30% του εισοδήματός τους (ατομικά ή ως νοικοκυριό). Όλοι τους πέρασαν stress tests, στους 10 που ζήτησαν την εγγύηση, οι 3 – 4 την πήραν, δεν έγινε «πανηγύρι».
• Ο νόμος όρισε ξεκάθαρα ότι αν κάποιος δεν πληρώσει τη δόση του, θα το χάσει το σπίτι. Ούτε «νόμος Κατσέλη», ούτε τίποτε.
• Επιτράπηκε η αγορά παλιών και νέων διαμερισμάτων, ακόμη και οικοπέδων, αν σε αυτά θα κτίζονταν σπίτι εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίζοντα.
• Το πρόγραμμα άνοιξε με διαθέσιμες εγγυήσεις ύψους περίπου 400 εκ. Ευρώ για τη χρονιά εκείνη, όμως στην πράξη αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές, που όλες οι κυβερνήσεις κάθε χρόνο το συμπλήρωναν για να καλύψουν την υπερβάλλουσα ζήτηση από τα νέα ζευγάρια. Συχνά έφτασε ή ξεπέρασε το 1 δις Ευρώ εγγυήσεων ετησίως.
• Όλα έγιναν με την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας στη Ρουμανία

Τα αποτελέσματα

Τα χρόνια πέρασαν, το πρόγραμμα πέτυχε, άλλαξε, έγινε από πέρσι διαθέσιμο μόνο για νέα ακίνητα, με μεγαλύτερο όριο εγγυήσεων κλπ. Τα αποτελέσματά του ήταν σαρωτικά…

• Περισσότερα από 200.000 δάνεια δόθηκαν σε νέους ανθρώπους για να αγοράσουν το πρώτο τους σπίτι.
• Το ποσοστό αυτών που δεν πλήρωσαν τις δόσεις και έχασαν το σπίτι κυμαίνεται περίπου στο 0,2%!
• Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι αποφάσισαν να δουλέψουν, ζήτησαν και απαίτησαν κανονικό συμβόλαιο και ένσημα «για να μπορέσουν να κάνουν αίτηση στο Prima Casa».
• Η Ρουμανική οικονομία ουσιαστικά παίρνει κάθε χρόνο πίσω όλα τα χρήματα που εγγυάται το κράτος, μέσω άμεσων και έμμεσων φόρων που προκύπτουν από αυτή τη δραστηριότητα. 
• Η αγορά ακινήτων απέκτησε έναν νέο πυλώνα, που κυριολεκτικά τη βοήθησε να σταθεροποιηθεί σιγά σιγά και να σταθεί στα πόδια της.
• Οι Ρουμανικές τράπεζες (που τότε δοκιμάζονταν και αυτές, σήμερα έχουν πλέον 100 δις Ευρώ καταθέσεις και 66 δις Ευρώ δάνεια) κέρδισαν μία πηγή εισοδήματος με μικρό αλλά σίγουρο κέρδος 
• Η μεσαία και μικρομεσαία τάξη της χώρας βρήκε λύση στις στεγαστικές της ανάγκες. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έγιναν πιο υπεύθυνοι (μιας και αλλιώς ζεις τη ζωή σου όταν έχεις ένα δάνειο και το δικό σου σπίτι και αλλιώς όταν νιώθεις απελπισμένος, χωρίς προοπτική).
• Αναγεννήθηκε η αγορά ακινήτων στις επαρχιακές πόλεις, μιας και τα δάνεια δόθηκαν σε όλη τη χώρα. Μόνο το 30% των αιτήσεων προήλθαν από το Βουκουρέστι.

• Τα μικρά ακίνητα, αυτά που κατέχει ο πολύς κόσμος, απέκτησαν και πάλι αξία και σταδιακά η αγορά απορρόφησε όλα τα ποσά εγγυήσεων που διατέθηκαν.
• Γρήγορα εμφανίστηκαν εργολάβοι που άρχισαν να κτίζουν έργα αποκλειστικά για αυτή την κατηγορία πελατών, έτσι οι τιμές οικοπέδων σταμάτησαν να πέφτουν και από το 2014 ανεβαίνουν σοβαρά.
• (Όχι τυχαία, σύμφωνα με τη Eurostat οι ιδιωτικές κατασκευές στη Ρουμανία είναι 3 – 4 φορές πιο μεγάλες σε όγκο από την Ελλάδα, όταν πριν το 2009 ήταν λιγότερες από μισές).

Τι θα μπορούσε (θα έπρεπε) να κάνει η Ελλάδα για τους νέους της

Στη χώρα μας όταν προτείνει κάποιος μία καινοτομία που εφαρμόζεται αλλού οι περισσότεροι άνθρωποι που πριν έλεγαν ότι θέλουν να αλλάξει κάτι… εναντιώνονται με την πρόταση! Δυστυχώς ο «ιός» του κρατισμού υπάρχει στην Ελληνική κοινωνία, σε κάθε κόμμα και κοινωνική ομάδα. Έτσι όταν αναφέρω το θέμα αυτό σε συζητήσεις, η πρώτη απάντηση είναι «μα κάνει σπίτια ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας»… (οι ίδιοι άνθρωποι 5 λεπτά νωρίτερα έλεγαν για το πόσο λάθος λειτουργεί το μοντέλο αυτό, πόσο αναποτελεσματικό είναι και πόσο αμφίβολα είναι τα οφέλη για τους νέους μας).

Αν λοιπόν αποφασίσουμε και στην Ελλάδα να κάνουμε κάτι για να στηρίξουμε τους νέους ανθρώπους με έργα (από λόγια χόρτασαν οι άνθρωποι), μία απλή και ρεαλιστική πρόταση θα ήταν η εξής:

• Να δημιουργηθεί ένας τέτοιος μηχανισμός εγγυήσεων δανείων, υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος
• Μπορούμε να ξεκινήσουμε «σεμνά», με 200.000.000 Ευρώ τον χρόνο.
• «Μα αυτό το ποσό θα προσμετρηθεί στο δημόσιο χρέος της χώρας!» θα πουν κάποιοι. Σωστά, άρα θα πρέπει να αποφασίσουμε να κόψουμε δαπάνες από κάπου, για να στηρίξουμε τους νέους μας. Όποιος μου πει ότι δεν υπάρχουν λεφτά να προσέξει, γιατί θα μεγαλώσει η μύτη του από το ψέμα.
• Όλα να γίνουν μέσω των τραπεζών, οι οποίες να αντιμετωπίσουν τους πολίτες αυστηρά. Δεν θέλουμε δάνεια πχ σε ανέργους, αλλά σε εργαζομένους κλπ. Μόνο έτσι θα μακροημερεύσει το εγχείρημα.
• Με την κρατική εγγύηση ως τα 80 – 90.000 Ευρώ, θα μπορούν να στηριχθούν λογικά τουλάχιστον 3.000 νέοι / ζευγάρια (μιας και δεν καταθέτουν όλοι αίτηση για το μέγιστο ποσό, συχνά οι τράπεζες τους εγκρίνουν λιγότερα κλπ).
• (Εγώ θα προσέθετα αυξημένα ποσά, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών).
• Με το ποσό αυτό + τα δικά τους χρήματα κλπ θα μπορούν είτε να πάρουν ένα ακίνητο «Β» προτεραιότητας πχ στον νομό που κατοικούν (Αττική – Θεσσαλονίκη), είτε να μετακομίσουν σε γειτονικό νομό, δουλεύοντας εξ’ αποστάσεως, πηγαινοερχόμενοι κλπ.
• Οι δανειολήπτες θα διαλέξουν οι ίδιοι το ακίνητό τους, όπου τους αρέσει. Όχι «όπου κατασκευάσει το κράτος». Δεν θα τους χαριστεί το ακίνητο, θα το πληρώσουν και θα το σέβονται για αυτό.
• Έχοντας δικό τους σπίτι και δάνειο για αυτό, θα μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους διαφορετικά, να κάνουν τις δικές τους επιλογές, να φτιάξουν τη ζωή τους όπως αυτοί θέλουν, μέσω της δουλειάς.
• Όταν δουν ότι το μοντέλο λειτουργεί, πολλοί περισσότεροι νέοι θα συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει πλέον για αυτούς μία προοπτική, δεν είναι όλα «μαύρα» στην Ελλάδα, όπως νιώθουν στην πλειοψηφία τους σήμερα.
• Όταν ο εκάστοτε υπουργός οικονομικών διαπιστώσει ότι κάθε χρόνο μερικές χιλιάδες άνθρωποι αλλάζουν τη ζωή τους και η Ελληνική οικονομία κερδίζει περισσότερα από φόρους, ένσημα κλπ, λογικά θα συμφωνήσει στην επέκταση του προγράμματος σε περισσότερους δικαιούχους, όπως έγινε και στη Ρουμανία.
• (Μάλιστα μόλις αποδειχθεί ότι όντως οι άνθρωποι πληρώνουν τα δάνειά τους, σε 2 – 3 χρόνια θα μπορούν αυτά να λάβουν επενδυτική βαθμίδα, να πουληθούν με εξαιρετικούς όρους και το κράτος να πάρει πίσω το 95%+ του ποσού που εγγυήθηκε, για να χρησιμοποιήσει τα ίδια κεφάλαια προσφέροντας εγγυήσεις σε ακόμη περισσότερους νέους ανθρώπους).

Δώσε μου μία άλλη λύση, αν έχεις. Αλλιώς σκέψου αυτή…

Αν έχεις μία καλύτερη λύση για το μεγάλο αυτό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι νέοι συμπολίτες μας, είμαι εδώ για να τη συζητήσουμε και να την προτείνουμε στους πολιτικούς (που ενόψει εκλογών ίσως γίνουν λίγο πιο… δεκτικοί). Μη μου πεις όμως ότι και για αυτό το θέμα απλώς θα αρνηθείς κάθε πρόταση και θα αφήσουμε τους νέους πολίτες της χώρας μας να βασανίζονται χωρίς προοπτική.

Καλά είναι τα παχειά μεγάλα λόγια όλων «για τους νέους που είναι το μέλλον της πατρίδας μας», όμως με δεδομένο ότι δεν μπορούμε να τους βάλουμε όλους στο δημόσιο (όπως επιθυμεί η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων), ας σκεφτούμε πώς μπορούμε να τους βελτιώσουμε τη ζωή, για να σταθούν στα πόδια τους και να δημιουργήσουν οικογένεια, να δουν το αύριο με περισσότερη αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση.

Σε 10 χρόνια θα είναι πολύ αργά, να ξέρεις. Όσα δάκρυα και αν χύσεις τότε. Και τώρα αργά είναι, όμως αν κινηθούμε άμεσα, μπορούμε ακόμη να αλλάξουμε την κατεύθυνση της χώρας και των νέων της.

Οι Ρουμάνοι υλοποίησαν το Prima Casa και άλλαξαν τα δεδομένα για την πατρίδα τους.

Μπορούμε και εμείς. Θέλουμε;

Εσύ τι γνώμη έχεις;