Έχω την τύχη να έχω πολλούς φίλους σε αυτόν τον κόσμο. Τρεις από αυτούς είναι στην Κατερίνη, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα αντίστοιχα, όντες εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι, με άλλο υπόβαθρο, διαδρομή στη ζωή κλπ. Έχουν όμως κάτι κοινό, χωρίς να το ξέρουν οι ίδιοι: Μία φορά τον χρόνο μου κάνουν την ίδια ακριβώς συζήτηση, με τις ίδιες ακριβώς ερωτήσεις, για το ίδιο ακριβώς θέμα. «Πώς είναι δυνατόν η Ρουμανία να προόδευσε και να έχει λεφτά ο μέσος Ρουμάνος;» Επειδή τους δίνω κάθε χρόνο τις… ίδιες απαντήσεις, τις οποίες δίνω και στους δεκάδες ανθρώπους που με ρωτούν επίσης για το θέμα, νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον να σας περιγράψω έναν από τους διαλόγους αυτούς…
Θεσσαλονίκη, Πλατεία Αριστοτέλους, σε ένα καφέ ψηλά, με θέα τον Θερμαϊκό
«Μα είναι αλήθεια αυτή η φορολογία που λες στον κόσμο; Αυτό το 1%»
– «Ηλία, διαβάζω τις διαφημίσεις που βάζετε στο ίντερνετ για την ίδρυση εταιρείας στη Ρουμανία, έχω έρθει και σε ένα από τα σεμινάριά σου. Λες και γράφεις παντού ότι η φορολογία στη Ρουμανία είναι 1% επί του τζίρου, για τζίρο ως 1.000.000 Ευρώ. Είναι δυνατόν, ρε φίλε; Μήπως σου διαφεύγει κάτι;»
Η: «Είναι όπως ακριβώς το λέω, ως και 1% αν η εταιρεία σου έχει υπάλληλο, ή 3% αν δεν έχει»
– «Ναι αλλά έχω δει και τόσους Ρουμάνους που γράφουν ότι αυτό είναι ψέματα»
Η: «Σε ποια γλώσσα το γράφουν;»
– «Στα Ελληνικά, κάτω από κάποια κείμενά σου».
Η: «Συνήθως αυτοί είναι άνθρωποι ταλαιπωρημένοι από τη ζωή, που έφυγαν πριν πολλά χρόνια από τη χώρα τους, δουλεύουν στην Ελλάδα ως υπάλληλοι, δεν ξέρουν και πολλά από το επιχειρείν και δεν καταλαβαίνουν τα στοιχειώδη. Πριν λίγο καιρό μία κυρία μου έγραψε ότι κάνω λάθος, επειδή ο ΦΠΑ στη Ρουμανία είναι 19% και όχι 1%, ενώ ένας Έλληνας και ένας Ρουμάνος μαζί επέμεναν ότι ο φόρος είναι 10%. Η μεν κυρία δεν ήξερε τη διαφορά του φόρου από τον ΦΠΑ, οι δε άλλοι δύο παραστρατημένοι μπέρδευαν τον φόρο των φυσικών προσώπων με τον εταιρικό φόρο».
– «Και στην τελική είναι όντως 1%; Τι άλλο κρυφό υπάρχει;»
Η: «Κάνεις 50.000 Ευρώ τζίρο, δίνεις 500 Ευρώ και τελειώνεις. Αν δεν έχεις υπάλληλο, δίνεις 1.500 και τέλος. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο κρυφό, μόνο αν θέλεις να πάρεις μέρισμα, που έχει φόρο 5% και είναι προαιρετικό».
«Και πώς έχει το κράτος λεφτά με τόσο χαμηλή φορολογία;»
– «Και με αυτό το 1% έχει το κράτος λεφτά; Με αυτή τη χαμηλή φορολογία πώς μαζεύει χρήματα για να πληρώσει δαπάνες;»
Η: «Το 2022 θα μαζέψει περίπου το 33% του ΑΕΠ, σχεδόν 87 δις Ευρώ. Αν πάμε όμως πίσω στο 2017, όταν είχε περίπου ίδιο ΑΕΠ με την Ελλάδα, η Ρουμανία είχε εισπράξει 3 δις παραπάνω έσοδα τότε. Η χαμηλή φορολογία κάνει τον κόσμο να πληρώνει και να μην ψάχνει τρόπο να κρύψει λεφτά».
– «Όλοι πληρώνουν 1%;»
Η: «Όχι. Όσοι κάνουν τζίρο άνω του 1.000.000 Ευρώ πληρώνουν 16% επί των κερδών».
– «Γιατί το έκαναν έτσι το σύστημά τους;»
Η: «Στην Ευρώπη ο μέσος όρος κέρδους των εταιρειών είναι 3 – 6% επί του τζίρου. Έκανες τζίρο 500.000; Συνήθως τα κέρδη σου είναι 15.000 – 30.000 Ευρώ. Αντί να φορολογήσουν στο ποσό αυτό και να εισπράξουν 16%, δηλαδή 2.400 ή 4.800 Ευρώ, ζητάνε 1 επί του τζίρου, εισπράττουν 5.000 και καθαρίζουν. Έτσι ασχολούνται με τα πιο «μεγάλα» ψάρια».
Οι μισθοί και οι συντάξεις στη Ρουμανία
– «… και μου λες ότι το κράτος εκεί έχει λεφτά και πληρώνει καλούς μισθούς στο δημόσιο;»
Η: «Παλιά όχι, πλέον ναι. Οι γιατροί εισπράττουν στη Ρουμανία κατά μέσο όρο 2 – 2,5 φορές περισσότερα λεφτά από τους Έλληνες συναδέρφους τους. Για αυτό και πέρσι για πρώτη φορά μειώθηκε κατά 50% ο αριθμός αυτών που έφυγαν στο εξωτερικό. Η πλειοψηφία των δημοσίων υπαλλήλων έχει επίσης μεγάλους τελικούς μισθούς, ίδιους ή μεγαλύτερους των αντίστοιχων Ελληνικών».
– «Και συντάξεις; Τι δίνουν για συντάξεις; Οι Ρουμάνοι λένε πως είναι πολύ χαμηλές»
Η: «Αλήθεια λένε, όμως υπάρχει λόγος για αυτό. Οι άνθρωποι της προηγούμενης γενιάς πλήρωσαν εισφορές με βάση την παλιά ισοτιμία του Λέι με το δολάριο (τότε). Όταν το δολάριο από 15 Λέι έφτασε… 30.000, οι οικονομίες των ανθρώπων αυτών εξανεμίστηκαν. Ουσιαστικά πληρώνονται ένα είδος «αγροτικής σύνταξης» όπως αυτή που έδινε παλιά το κράτος στην Ελλάδα σε ανθρώπους που δεν πλήρωσαν ποτέ τους ένσημα».
– «Άρα στους μισθούς είμαστε στα ίδια, ενώ στις συντάξεις είμαστε πιο ψηλά εμείς»
Η: «Σωστά, απλά θυμήσου πως και οι μισές τους περίπου συντάξεις είναι αντίστοιχες με τις Ελληνικές».
Η χαμηλή φορολογία έβγαλε τον λαό από τη φτώχεια
– «Δηλαδή αυτοί που λένε πως με τη χαμηλή φορολογία πεινάει ο κόσμος κάνουν λάθος;»
Η: «Όταν πήγα στη Ρουμανία το 2004, ένας στους είκοσι ήταν αστός ή πλούσιος, συμμετείχε στην καταναλωτική δαπάνη, είχε αξιοπρεπή δουλειά κλπ. Τώρα έχουν φτάσει να είναι 4 – 6 στους δέκα, ανάλογα με την πόλη. Ναι, υπάρχουν ακόμη φτωχοί και ταλαιπωρημένοι, όμως ο αριθμός τους έχει μειωθεί πάρα πολύ και θα συνεχίσει να μειώνεται. Η χαμηλή φορολογία βγάζει τον κόσμο από τη φτώχεια».
– «Πώς το πετυχαίνει αυτό; Δεν είναι πιο δίκαιο να πληρώνουν πολλά οι πλούσιοι;»
Η: «Στην πράξη σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ρουμανία οι πλούσιοι ποτέ δεν πλήρωσαν πολλά. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι στην Ελλάδα με την υψηλή φορολογία πνίχτηκε και σχεδόν διαλύθηκε η μεσαία τάξη, ενώ στη Ρουμανία ουσιαστικά η χαμηλή φορολογία τη δημιούργησε. Η τελευταία μελέτη έδειξε ότι ως το 2017 είχαν βγει από τη φτώχεια 2.500.000 άνθρωποι λόγω των μεταρρυθμίσεων και της χαμηλής φορολογίας».
Ο επαγγελματίας δίνει ελάχιστο φόρο και τέλος
– «Πώς έγινε αυτό; Με ποιον τρόπο;»
Η: «Στη Ρουμανία ο μικρός επαγγελματίας και επιχειρηματίας πληρώνουν 1% αν έχουν υπάλληλο και 3% αν δεν έχουν. Αν πάρουν μέρισμα, δίνουν άλλο ένα 5% και τέλος. Άρα τους μένουν στα χέρια λεφτά, μπορούν να «ασπρίσουν» τα πάντα, έχουν χρήματα, ξοδεύουν, προσλαμβάνουν, επενδύουν στη δουλειά τους χωρίς φόβο. Στην Ελλάδα ο αντίστοιχος επαγγελματίας συνήθως καταλήγει να χρωστάει στο δημόσιο μετά από 3 – 4 χρόνια δραστηριότητας.
Γιατροί, δικηγόροι κ.α. 10% και τέλος
«Άρα το μέτρο ωφέλησε τους επαγγελματίες. Κανέναν άλλον;»
Η: «Οι γιατροί, οι δικηγόροι, όλοι που έχουν τέτοιο είδους επάγγελμα κλπ πληρώνουν στη Ρουμανία είτε τον φόρο εταιρειών 1 – 3% για τζίρο ως 1.000.000 Ευρώ, είτε 10% φόρο εισοδήματος (Flat Tax). Αυτό σημαίνει πως συνήθως δεν έχουν λόγο να κρύψουν κάτι, δεν είναι σαν την πλειοψηφία των Ελλήνων συναδέλφων τους που επί χρόνια δηλώνουν το ποσό του αφορολογήτου και μόνο αυτό. Δηλώνοντας τα πάντα, μπορούν να επενδύσουν όπως θέλουν, προσλαμβάνουν κόσμο, δημιουργούν και εξελίσσονται»
– «Δεν είναι άδικο να δίνει ο γιατρός μόνο 10%;»
Η: «Μεγάλη και φιλοσοφική κουβέντα. Αυτό που ξέρω να σου πω είναι ότι στη Ρουμανία το δίνει το ποσό αυτό και το κράτος βγάζει πολλά λεφτά από αυτόν τον άνθρωπο, ενώ στην Ελλάδα του ζητάμε μέχρι και 43% φόρο + προκαταβολή φόρου κλπ, αλλά στην πράξη εισπράττουμε πολύ λιγότερα!»
Οι υπάλληλοι δεν ξέρουν τι θα πει φόρος…
– «Όμως οι μισθοί των υπαλλήλων είναι πολύ χαμηλοί! Έτσι μου λένε εμένα!»
Η: «Εμείς στο γραφείο μας στο Βουκουρέστι έχουμε μισθούς από 1.000 Ευρώ τον μήνα και άνω, ενώ ο μέσος καθαρός μισθός στην πόλη είναι 850 Ευρώ περίπου. Στις άλλες μεγάλες πόλεις η κατάσταση είναι παραπλήσια, ενώ στις μικρές πόλεις και τα χωριά οι μισθοί είναι χαμηλότεροι. Σου είπα, 6 στους 10 είναι πλέον αστοί, όχι όλοι»
– «Εμένα μου λένε ότι ο κόσμος παρακαλάει να δουλέψει για 150 – 200 Ευρώ…»
Η: «Ενδιαφέρον, γιατί τα μεγάλα σούπερ μάρκετ δαφημίζουν μισθούς 500 – 550 Ευρώ / μήνα και δεν βρίσκουν προσωπικό. Μία στις δέκα υπαίθριες διαφημίσεις στις μεγάλες πόλεις αφορά μεγάλη εταιρεία που ψάχνει προσωπικό. Δηλαδή μου λες ότι τα σούπερ μάρκετ δεν βρίσκουν με 500, αλλά ο κόσμος παρακαλάει για 200; Πες σε αυτούς που σου τα λένε πως έμειναν 20 χρόνια πίσω. Άλλη είναι η μεγάλη διαφορά των Ρουμάνων από εμάς στο θέμα των υπαλλήλων…»
– «Ποια ακριβώς;»
Η: «Οι υπάλληλοι εκεί παίρνουν τα λεφτά μετά φόρων!
– “Δηλαδή;»
Η: «Ο εργοδότης τους κρατάει το 10% του φόρου, που αποδίδει στο κράτος και αυτοί έχουν τον μισθό τους καθαρό, δεν χρειάζεται να τον βάλουν στην κλίμακα όπως στην Ελλάδα. Όλα απλά και ξεκάθαρα. Ό,τι μπαίνει στον λογαριασμό είναι του υπαλλήλου, δεν θα έρθει κάποιος μετά από έναν χρόνο να του το φορολογήσει».
Οι καταθέσεις είναι 50% περισσότερες από τα δάνεια…
– «Τότε το μοντέλο τους θα είναι βασισμένο στα δανεικά, όπως έγινε και στην Ελλάδα πιο παλιά. Κάποιοι Ρουμάνοι μου λένε ότι τα καταναλωτικά δάνεια παίρνουν και δίνουν και ότι οι περισσότεροι πολίτες εκεί είναι υπερχρεωμένοι… φούσκα μου λένε, φούσκα!»
Η: «Η Τράπεζα της Ρουμανίας στα επίσημα στοιχεία της παρουσιάζει περίπου 55 δις Ευρώ δάνεια και 92 – 95 δις Ευρώ καταθέσεις. Τα δάνεια είναι περίπου στο ίδιο ύψος με αυτό πριν από 10 χρόνια. Άρα δεν έχουν ανεβάσει την οικονομία τους με δανεικά. Άλλωστε τα δάνειά τους δίνονται με αυστηρά κριτήρια, με δόση ως το 30% του μισθού. Με τους μισθούς να ανεβαίνουν συνέχεια, συχνά αυτό το % γίνεται 10 – 15% και τους επιτρέπει να έχουν λεφτά για αποταμίευση, κατανάλωση, επενδύσεις κλπ».
Η μετατροπή του χρέους σε εσωτερικό δανεισμό
– «Και το κράτος δεν είναι υπερχρεωμένο; Μήπως σκάσουν όπως η Ελλάδα, με χρέη 200% του ΑΕΠ;»
Η: «49% του ΑΕΠ είναι το δημόσιο χρέος τους, από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Το 70% του ποσού αυτού είναι δανεισμένο στο τοπικό τους νόμισμα, το Λέι. Άρα ό,τι και να γίνει σε διεθνές επίπεδο, δεν θα καταστραφούν από τη μεγάλη πτώση της ισοτιμίας. Μετέτρεψαν το χρέος τους σε εσωτερικό δανεισμό, όπως και οι Ιταλοί».
Το μνημόνιο, τα μνημόνια, οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και οι μεταρρυθμίσεις
– «Εμ, τι να τους κάνω… δεν ξέρουν αυτοί από μνημόνια και όσα τραβήξαμε εμείς κοντά 10 χρόνια!»
Η: «Μνημόνιο είχαν και αυτοί. Όμως σε αντίθεση με εμάς αποφάσισαν να ακολουθήσουν έναν άλλον δρόμο. Εμείς μειώναμε κάθε 6 μήνες μισθούς και συντάξεις και επιβάλλαμε βουνά από νέους φόρους. Αυτοί μείωσαν μία φορά τις συντάξεις και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων κατά 25%, ενώ αύξησαν τον ΦΠΑ στο 24% χωρίς να πειράξουν καθόλου τη φορολογία. Κράτησαν τη χαμηλή τους φορολογία, προτίμησαν να απολύσουν δημοσίους υπαλλήλους και να κάνουν μεταρρυθμίσεις, ευέλικτη εργασία κλπ»
– «Ααααα, ξεθεμελίωμα των σχέσεων εργασίας! Απολύσεις από το δημόσιο!»
Η: «Σωστά. Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας οδήγησαν την ανεργία στο 0-1% στις μεγάλες πόλεις και το 3-4% τη χώρα, προ κορωνοϊού. Όποιος δεν φοβάται να προσλάβει, προσλαμβάνει άφοβα. Επίσης οι δημόσιοι υπάλληλοι απολύθηκαν με… ΑΣΕΠ! Έδωσαν εξετάσεις συγκεκριμένοι κλάδοι υπαλλήλων και απολύθηκαν αυτοί με τον κατώτερο βαθμό!»
– «Ανάλγητοι…»
Η: «Σωστά. Εκεί ήταν ανάλγητοι. Με τα μέτρα αυτά σε 18 μήνες τελείωσε η κρίση, την επόμενη χρονιά βγήκαν από το μνημόνιο και πριν περάσουν 4 χρόνια οι μισθοί και οι συντάξεις είχαν ξεπεράσει κατά πολύ το ύψους που είχαν πριν κοπούν 25%. Η οικονομία πήρε μπροστά, ακριβώς επειδή η φορολογία παρέμεινε πολύ χαμηλή! Ο ΦΠΑ μειώθηκε ξανά, είναι πολύ πιο χαμηλός από τον Ελληνικό, ενώ οι αγρότες, τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος κ.α. έχουν ακόμη περισσότερα προνόμια».
Επενδύσεις και παραγωγικό μοντέλο
– «Εμείς όμως έχουμε ήλιο, έχουμε τουρισμό, μπορούμε να φιλοξενήσουμε τόσες επενδύσεις!»
Η: «Σωστά, υπερτερούμε στο θέμα του τουρισμού. Όμως στις επενδύσεις ας πούμε ευγενικά πως είμαστε πολύ πίσω, με τεράστια γραφειοκρατικά προβλήματα που τις ακυρώνουν ή τις καθυστερούν. Στη Ρουμανία το 2021 ανακοινώθηκαν περισσότερες επενδύσεις από όσες ανακοινώθηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία 10 – 12 χρόνια, με εργοστάσια, θέσεις εργασίας, logistic centers κλπ. Οι άδειες βγαίνουν αρκετά γρήγορα, όλα κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα και το αποτέλεσμα είναι εμφανές».
– «Εμείς έχουμε τον τουρισμό. Αυτοί από που βγάζουν λεφτά;»
Η: «Έχουν διπλάσιο μέγεθος γεωργίας, 25 δις Ευρώ τζίρο στον κλάδο της παραγωγής αυτοκινήτων, 15+ δις Ευρώ τζίρο στις εταιρείες δημιουργίας software, προ κορωνοϊού είχαν 76 δις Ευρώ εξαγωγές χωρίς να βάζουν τα πετρελαιοειδή όπως κάνουμε εμείς για να φτάσουμε στα 35 – 40, έχουν βαρειά βιομηχανία κλπ. Σκέψου κάτι απλό που δεν φαίνεται στο μάτι. Εμείς απαγορεύουμε ουσιαστικά στους οδοντίατρους να συνεταιριστούν, ή να γίνει μία μεγάλη κλινική με υπαλλήλους οδοντίατρους. Αν ρωτήσεις τους περισσότερους, θα σου πουν ότι βασανίζονται. Στη Ρουμανία επιτρέπονται οι οδοντιατρικές κλινικές, με υπαλλήλους οδοντίατρους, που έχουν μισθούς 2.000+ Ευρώ / μήνα, πάντα μετά φόρων. Το αποτέλεσμα είναι η χώρα να συγκεντρώνει προ κορωνοϊού 350+ εκ. Ευρώ συνάλλαγμα, από τουρίστες που έρχονταν για να φτιάξουν τα δόντια τους σε οργανωμένες κλινικές. Εμείς θα μπορούσαμε να παίρνουμε 10 φορές παραπάνω, αλλά δεν το θέλουμε, «τους προστατεύουμε» έτσι…»
Η φορολογία και η διαφορετική προσέγγιση του επιχειρείν
– «Δηλαδή, ρε Ηλία, όλα είναι καλύτερα στη Ρουμανία και οι Ρουμάνοι τόσο έξυπνοι; Για αυτό προοδεύουν πολύ και εμείς μένουμε στάσιμοι ενώ περνάνε τα χρόνια;»
Η: «Όχι, είναι απλά θέμα επιλογής. Στη Ρουμανία εύκολα κάποιος στήνει μία δουλειά με χαμηλό κόστος, χαμηλή φορολογία και χωρίς υποχρεωτική ασφάλιση. Αν πετύχει, του μένουν λεφτά και αλλάζει τη ζωή του. Η αγορά είναι ανοικτή, οι φόροι χαμηλοί και πληρώνονται εύκολα. Τα χρέη στο δημόσιο είναι ελάχιστα σε σχέση με τα αντιστοιχα Ελληνικά, ούτε το 2% των Ρουμάνων δεν χρωστάει στο δημόσιο, σε σχέση με περίπου το 67% των Ελλήνων. Εμείς θέλουμε να ελέγχουμε ασφυκτικά τα πάντα, να τα μπλοκάρουμε όλα και να επιτρέπουμε σε κάποιον να κερδίζει χρήματα μόνο αν βγάζει πάρα πολλά, στα πλαίσια θολών (να το πω ευγενικά) επιχειρημάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2016 οι Ρουμάνοι είχαν ΑΕΠ 160 δις Ευρώ και εμείς 175 δις. Το 2021 αυτοί έφτασαν στα 240 δις και εμείς ξανά στα 175, ενώ το 2030 εμείς πανηγυρίζουμε που θα πάμε στα 235 και αυτοί στοχεύουν τα 400 δις. Στη Ρουμανία υπάρχει διαφορετική προσέγγιση του επιχειρείν».
Ο φίλος μου έφυγε προβληματισμένος… περίπου 12 μήνες μετά θα με ρωτήσει ακριβώς τα ίδια πράγματα, θα λάβει τις ίδιες απαντήσεις, θα προβληματιστεί ξανά, αλλά δεν θα κάνει απολύτως τίποτε επί αυτού.
Και εγώ θα συνεχίσω να τον αγαπώ ως φίλο μου, εξηγώντας κάθε φορά με υπομονή πώς η χαμηλή φορολογία και άλλες λογικές επιλογές αλλάζουν έναν τόπο και τη ζωή των πολλών κατοίκων του…
Εσύ τι γνώμη έχεις;
Την Πέμπτη 13 και την Παρασκευή 14 Ιανουαρίου η εταιρεία μας MORE Consulting οργανώνει δύο webinars για τη Ρουμανία, την ίδρυση εταιρείας εκεί και τις επενδύσεις. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα και να λάβετε τη δωρεάν πρόσκλησή σας, μπορείτε να εγγραφείτε εδώ.
Διατυπώστε την άποψη σας