Οι τράπεζες που «πέφτουν» και τι έχουμε μπροστά μας από εδώ και πέρα: Η παγκόσμια (και η Ελληνική οικονομία) μπροστά σε σταυροδρόμι…

Τον Ιούλιο του 2022 σου έγραψα το κείμενο με τίτλο: «Έχεις επιχείρηση; 10 συμβουλές για να προετοιμαστείς για τους πιο δύσκολους 24 μήνες της ζωής σου». Στο κείμενο αυτό έγραφα στην αρχή του το εξής:

«Μας περιμένει το φθινόπωρο / χειμώνα ένας συνδυασμός προβλημάτων…

• Οι τεράστιες τιμές ενέργειας, πετρελαίου, φυσικού αερίου, ηλεκτρικού ρεύματος
• Το ενδεχόμενο διακοπών ρεύματος / ελλείψεων ή πανάκριβων πρώτων υλών
• Μία οικονομική και επενδυτική κρίση που μπορεί να είναι η μεγαλύτερη της γενιάς μας
• Απλησίαστα επιτόκια δανεισμού και έλλειψη ρευστότητας στην αγορά»

Μπορεί λόγω της επιδότησης των λογαριασμών μας από το κράτος (με δανεικά) να αποφύγαμε τις τεράστιες τιμές ενέργειας, μπορεί λόγω του καλού καιρού να αποφύγαμε τις διακοπές ρεύματος, όμως όλα δείχνουν πως η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού μάλλον μας οδηγεί σε ένα σταυροδρόμι. Θα έχουμε ως πλανήτης αλλά και ως Ελλάδα να διαλέξουμε ανάμεσα σε μία σημαντική ή μία κολοσσιαία οικονομική κρίση.

Γιατί «πέφτουν» οι τράπεζες…

• Η Silicon Valley Bank έπεσε θύμα της… υψηλής της ρευστότητας και στη συνέχεια των υψηλών επιτοκίων. Αγόρασε τίτλους με χαμηλές αποδόσεις, οι αποδόσεις μετά ανέβηκαν και «έγραφε» λογιστικές ζημιές. Οι αυξήσεις των επιτοκίων έκαναν τους πελάτες της (κυρίως startups) να τραβήξουν μαζικά χρήματα για να καλύψουν τις ανάγκες τους = η τράπεζα πούλησε με ζημιές τους τίτλους που είχε. Όταν βγήκε στην αγορά για να ζητήσει λεφτά και να καλύψει τη (μικρή) τρύπα που είχε, οι «καρχαρίες» θεώρησαν πως κάτι δεν πάει καλά, της τράβηξαν το χαλί και σε 48 ώρες «μας χαιρέτησε».

• «Λογιστικές ζημιές» έχουν πολλές ακόμη τράπεζες σε όλον τον πλανήτη, με πάρα πολλές αμερικανικές τράπεζες ανάμεσα σε αυτές, πχ η Bank of America (τα διαγράμματα δημοσιεύτηκαν στο νέο πολύ ενδιαφέρον group του Κώστα Στούπα στο Facebook).

• (Στην Ελλάδα οι τράπεζές μας έχουν «αναβαλλόμενους φόρους» αρκετών δις Ευρώ, που όλοι μας λένε ότι δεν είναι πρόβλημα. Δεν ξέρω αν και ποια είναι η έκθεσή τους σε κρατικά και άλλα ομόλογα).

• H Signature Bank άφησε τα δάνεια για οικιστικά έργα και μπήκε στον χώρο των crypto το 2018, πολλαπλασιάζοντας εκθετικά τις καταθέσεις της. Έφτιαξε και μία πλατφόρμα γρήγορης και φθηνής εκκαθάρισης συναλλαγών, τη Signet, που τη βοήθησε να αποκτήσει στρατηγική θέση στον χώρο. Εν μέσω ερευνών των αμερικανών αρχών, διέκοψε τη συνεργασία της με την πλατφόρμα crypto Binance και όταν η αγορά των κρυπτονομισμάτων έπεσε (όπως έπεσε και η υπόλοιπη αγορά μετά την άνοδο των επιτοκίων), πολλοί επενδυτές του χώρου τράβηξαν τα χρήματά τους. Η τράπεζα βρέθηκε σε αδιέξοδο και τα υπόλοιπα είναι ιστορία…

• Η Silvergate Bank ήταν τράπεζα «αμιγώς crypto». Δημιούργησε και την πλατφόρμα  Silvergate Exchange Network, που κατείχε πολύ σημαντική θέση στην αγορά εκκαθαρίσεων συναλλαγών του χώρου. Το 90% των καταθέσεών της είχε σχέση με τον κλάδο των κρυπτονομισμάτων, 1 δις εξ’ αυτών είχε και ο κατηγορούμενος ως απατεώνας Sam Bankman Fried της FTX. Επένδυσε και αυτή σε κρατικούς τίτλους με χαμηλές αποδόσεις. Όταν έσκασε η FTX (και παρά το ότι οι «ειδικοί» έλεγαν πως δεν θα υπάρξει γενικευμένο πρόβλημα) η τράπεζα χρειάστηκε χρήματα για τις αυξημένες αναλήψεις καταθέσεων και πούλησε τους τίτλους με μεγάλες ζημίες. Το πρόβλημα συνεχίστηκε και στις 8 Μαρτίου «παρέδωσε το πνεύμα».

• Η Credit Suisse δεν είναι μία μικρή / μεσαία τράπεζα, όπως οι παραπάνω. Είναι μία από τις τράπεζες «πυλώνες» του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εδώ και καιρό η αγορά άκουγε και διάβαζε ότι η τράπεζα έχει μεγάλα προβλήματα. Όταν ο Γρηγόρης ο αδερφός μου στις αρχές Μαρτίου διάβασε ότι αυτός ο «κολοσσός» προσέφερε επιτόκια καταθέσεων 7% (!!!!) για ετήσιες προθεσμιακές καταθέσεις άνω των 5 εκ. δολαρίων, μου θύμησε ότι κάτι αντίστοιχο έκαναν και οι τράπεζες στην Κύπρο το 2013. Το ότι πήρε την Πέμπτη 16.03 βοήθεια από την Ελβετική Κεντρική Τράπεζα μπορεί να σημαίνει πολλά, αλλά και τίποτε…

(Στις 15.03.2013 είχε γίνει η πρώτη συζήτηση για κούρεμα των καταθέσεων των κυπριακών τραπεζών και την επόμενη είχε εκδοθεί η πρώτη ανακοίνωση για το θέμα. Τι σύμπτωση που στην «επέτειο» των 10 χρόνων συζητάμε ξανά για προβλήματα τραπεζών…)

Συμπεράσματα:

1. Τα αυξημένα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών άλλαξαν τα δεδομένα στην αγορά και και έτσι σιγά σιγά βλέπουμε να εμφανίζονται τα προβλήματα όσων ήταν λιγότερο καλά οργανωμένοι και προετοιμασμένοι = βγαίνουν στην επιφάνεια οι στρεβλώσεις της εποχής «της άπλετης και πλασματικής, ρευστότητας».

2. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί των ΗΠΑ (Facebook, Amazon κλπ) που μέχρι πριν λίγο καιρό έψαχναν με αγωνία να βρουν προσωπικό ξεκίνησαν να απολύουν χιλιάδες ανθρώπους λίγο μετά την έναρξη της αύξησης των επιτοκίων. Τότε πολλοί απορούσαν για αυτή τους την επιλογή. Σήμερα οι περισσότεροι καταλαβαίνουμε γιατί το έκαναν.

Πάμε να δούμε μερικές από τις ερωτήσεις που έχω δεχθεί αυτές τις μέρες…

«Θα «πέσουν» περισσότερες τράπεζες;»

Προσωπικά θα ποντάριζα στο «ναι», αλλά αυτό είναι αποκλειστικά η δικιά μου γνώμη. Μου φαίνεται παράξενο να είναι μόνο αυτές οι τράπεζες που έχουν προβλήματα λόγω των υψηλών επιτοκίων. 

Θα χαθούν χρήματα καταθετών;

Το θεωρώ δύσκολο ως απίθανο, μιας και αν συμβεί κάτι τέτοιο, οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία θα λάβουν τις διαστάσεις ενός Αρμαγεδδώνα και αυτό δεν το θέλει κανείς.

«Γιατί Αρμαγεδδώνας και καταστροφή αν πχ πληρωθούν μόνο οι εγγυημένες καταθέσεις σε μία τράπεζα;»

Ας πάρουμε πχ την Credit Suisse ή βάλε στο μυαλό σου μία άλλη τράπεζα, Αμερικανική, Ευρωπαϊκή, Ελληνική, ό,τι θέλεις εσύ.

• Αυτή η τράπεζα φιλοξενεί καταθέσεις τρίτων, αξίας πολλών δις Ευρώ / δολαρίων.
• Αν χαθούν οι μη εγγυημένες καταθέσεις, χιλιάδες επιχειρήσεις / ασφαλιστικά ταμεία / επενδυτικά κεφάλαια θα χάσουν τα λεφτά τους.
• Αυτά με της σειρά τους θα βρεθούν ενδεχομένως σε αδυναμία πληρωμής και κάποια από αυτά θα καταρρεύσουν, συμπαρασύροντας και άλλα κλπ.

Όλο αυτό έγινε μόνο στην Κύπρο το 2013 και κανείς δεν ενοχλήθηκε, μιας και θεωρήθηκε ότι το «κούρεμα» των καταθέσεων αφορούσε κυρίως «Ρώσους ολιγάρχες». Αν όμως αύριο αφορά τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων κλπ, αλλάζει η κουβέντα…

«Και γιατί πρέπει να μπούμε σε κρίση; Ας τυπώσουμε ξανά λεφτά! Ας ρίξουμε τα επιτόκια!»

Εδώ και 14 χρόνια έχουμε ζήσει μία ασταμάτητη άνοδο όλων των αξιών παγκοσμίως, πραγματική ή τεχνητή. Όποτε υπήρξε κάμψη της ανόδου, παρενέβησαν οι κεντρικές τράπεζες και μοίρασαν πολλά τρισεκατομμύρια ( = χιλιάδες δισεκατομμύρια) για να συνεχιστεί η άνοδος αυτή. Έτσι δημιουργήθηκε μία γενιά επενδυτών και «επενδυτών» που νομίζει ότι αυτή είναι η κανονικότητα και έχει πάντα έτοιμο ένα επιχείρημα όταν της λες πως στη ζωή και τις επενδύσεις υπάρχουν και οι κρίσεις. 

Όταν ο πληθωρισμός ξεκίνησε να ανεβαίνει μετά την εκτύπωση τόσου χρήματος, στην αρχή ακούσαμε ότι είναι προσωρινός και στη συνέχεια ότι «θα τιθασευθεί» μόλις αυξήσουν τα επιτόκια οι κεντρικές τράπεζες. Στην πράξη ούτε αυτό συνέβη, το αντίθετο: Μόλις περιορίστηκε το φθηνό χρήμα, χιλιάδες «εξαρτημένοι» από αυτό άρχισαν να παρουσιάζουν τα κρυμμενα τους προβλήματα.

Η λύση που προτείνεται ξανά είναι να μοιραστούν και άλλα λεφτά, την ώρα που ο πληθωρισμός παραμένει ψηλά = να αντιμετωπίσουμε για λίγους μήνες το πρόβλημα που υπάρχει τώρα, με κίνδυνο να δούμε πληθωρισμό 10 – 15% στις μεγάλες οικονομίες του κόσμου και μετά να ληφθούν μέτρα τόσο σκληρά, που κυριολεκτικά θα διαλύσουν την πραγματική οικονομία.

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα…

«Και τι θα γίνει από εδώ και πέρα στον κόσμο;»

Τώρα πλέον σιγά σιγά πλησιάζουμε ως πλανήτης (αλλά και ως Ελλάδα) σε ένα σταυροδρόμι. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, δεν βλέπω να υπάρχει κάποια σοβαρή πιθανότητα τα προβλήματα να λυθούν «απλά κρύβοντάς τα κάτω από το χαλί».

Έτσι λοιπόν νομίζω πως οδηγούμαστε μπροστά σε δύο επιλογές:

Α. Μία αργή κρίση, που θα «συρθεί» για πολύ καιρό και θα σταματήσει μόνο αν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες αποφασίσουν να «μαζέψουν» τα οικονομικά τους. 

• Η κρίση αυτή θα έχει αρκετές ομοιότητες με αυτή του 2008, ως προς τις επιπτώσεις της στην πραγματική οικονομία.

• Θα έχει «εξάρσεις» κατά διαστήματα, «κτυπώντας» τον έναν ή τον άλλον κλάδο, οδηγώντας σε απολύσεις, καταρρεύσεις εταιρειών κλπ

Δεν έχει σημασία αν «χθες έπεσε η μετοχή της Credit Suisse και σήμερα ανεβαίνει = όλα είναι καλά». Όταν ξεκινάει μία τέτοια διαδικασία, οι μετοχές θα ανεβαίνουν και θα κατεβαίνουν, αλλά σταδιακά θα πάνε προς τα κάτω, θα μπουν σε «καθοδικό κανάλι» όπως λένε και οι ειδικοί. Σταδιακά έχει χαθεί και η εμπιστοσύνη που υπήρχε ως πριν λίγες μέρες στις μετοχές, τις τράπεζες κλπ.

Στην πραγματική οικονομία όμως τα πράγματα θα είναι σημαντικά πιο δύσκολα… Η αγορά είναι πρώτα από όλα ψυχολογία και όταν περάσουμε σε φάση προβλημάτων, σε λίγους μήνες συνήθως οι περισσότεροι γίνονται πιο συντηρητικοί, αναβάλλουν αγορές και επενδύσεις και κάθε είδους «ανοίγματα».

Στο δικό μου μυαλό αυτό είναι και το «θετικό» σενάριο, αν άρχισαν να υπάρχουν προβλήματα στον τραπεζικό κλάδο. Λογικά μιλάμε για τουλάχιστον 2 – 3 χρόνια δυσκολίας, μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να ξεφύγουμε από αυτόν τον καθοδικό κύκλο.

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ανεβάσει το επιτόκιο αναφοράς κατά +0,50% κατά τη γνώμη μου ενισχύει την άποψη πως θα οδηγηθούμε προς αυτόν τον δρόμο.

Β. Μία «επιθετική» και κλιμακούμενη οικονομική κρίση που θα είναι ίσως η σημαντικότερη της ζωής μας. Αν συμβεί, θα διαρκέσει λίγους μήνες και θα αλλάξει όλα όσα ξέρουμε.

• Τα χρέη παγκοσμίως είναι σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, όσο ανεβαίνουν τα επιτόκια δανεισμού πολλές επιχειρήσεις και κράτη θα δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν.

• (Για αυτό κράτη, επιχειρήσεις και επενδυτές προτιμούν χαμηλά επιτόκια και συνέχιση της «εκτύπωσης χρημάτων»)

• Αν τα επιτόκια μειωθούν, τότε ο πληθωρισμός κινδυνεύει να μας ξεφύγει, διαλύοντας τις οικονομίες του δυτικού κόσμου

• Στα παραπάνω μπορείς να προσθέσεις και τις διάφορες εστίες έντασης σε πολλά σημεία του πλανήτη μας.

• Όλο αυτό το σκηνικό αν ξεφύγει λίγο, είναι εύκολο να οδηγήσει σε απρόβλεπτες και «επιθετικές» καταστάσεις…

Αυτό είναι το αρνητικό σενάριο, που έχει λιγότερες αλλά υπαρκτές πιθανότητες.

«Και δεν υπάρχει πιθανότητα να γλυτώσουμε από όλα αυτά και απλά να πάμε καλά στο άμεσο μέλλον;»

Μπορεί να υπάρχει θεωρητικά (όλα γίνονται στη ζωή), όμως προσωπικά δεν καταλαβαίνω πώς θα μπορέσουμε να ξαναπεράσουμε σε ανοδικό κύκλο πριν λύσουμε τα «θέματά» μας. Όταν η συζήτηση αγγίζει τις τράπεζες και τη φερεγγυότητά τους, αυτό δεν είναι κάτι που λύνεται σε μία εβδομάδα ή έναν μήνα, με ευχολόγια και «ασπιρίνες».

Εύχομαι ειλικρινά να κάνω λάθος, να πατήσει κάποιος ένα κουμπί και να λυθούν όλα δια μαγείας… ή να συμβεί κάτι άλλο που μου διαφεύγει και όλα τελικά να πάνε καλά. Μακάρι.

«Οκ. Μου μαύρισες την καρδιά με τα διεθνή. Τι περιμένεις να συμβεί στην Ελλάδα;»

Η Ελλάδα οδηγείται σε εκλογές, έχοντας στα μάτια μου την ακόλουθη κατάσταση:

• Πολιτικά δεν φαίνεται να προκύπτει μετά τις εκλογές (πρώτες ή δεύτερες) ισχυρή κυβέρνηση που θα προωθήσει μεταρρυθμίσεις.

• Η κυβέρνηση καμαρώνει επειδή το 2023 θα πληρώσουμε για μισθούς και συντάξεις το ίδιο ποσό με αυτό που δώσαμε το 2009 (τη χρονιά πριν χρεωκοπήσουμε). Αυτό θα το κάνουμε έχοντας σημαντικά μικρότερο ΑΕΠ σε σχέση με τότε. Όλα τα κόμματα εντός Βουλής επικροτούν την εξέλιξη…

• Την ίδια ώρα, όπως έχω ήδη γράψει και στο παρελθόν, η εφημερίδα «Καθημερινή» την 01.01.2023 παρουσίασε τις προκλήσεις της χρονιάς και διαβάζουμε στα σημεία 8 και 9 ότι η χώρα μας θα χρειαστεί να αυξήσει φέτος τα έσοδά της κατά 6,7 δις Ευρώ, κάτι για το οποίο δεν μιλάει κανένα κοινοβουλευτικό κόμμα:

«8. Το 2023 αναζητείται δημοσιονομική προσαρμογή 5 δισ. ευρώ ώστε από τα πρωτογενή ελλείμματα να επιστρέψουμε στα πλεονάσματα ενόψει και της διαπραγμάτευσης για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Η απόσυρση αρκετών από τα μέτρα στήριξης που εφαρμόστηκαν το 2022 θα συμβάλει.

9. Παρά τη μείωση φόρων (π.χ. διατήρηση χαμηλών συντελεστών ΦΠΑ για το α΄ εξάμηνο σε σειρά υπηρεσιών, κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης) τα φορολογικά έσοδα θα πρέπει να αυξηθούν επιπλέον κατά 1,7 δισ. ευρώ αγγίζοντας τα 57-58 δισ. Ευρώ».

• Οι τράπεζές μας δείχνουν να είναι σε καλή κατάσταση. Ελπίζω και να είναι. 
• (Στη Ρουμανία ήδη ανακοινώθηκαν στις 16.03 όλα τα στοιχεία για το τι ομόλογα έχουν οι Ρουμανικές τράπεζες, τι έκθεση έχουν κλπ. Δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Ελπίζω να μην αργήσουν και οι αντίστοιχες ανακοινώσεις στην Ελλάδα).

• Ο τουρισμός μας θα συνεχίσει να είναι ισχυρός, ακόμη και αν δεχθεί πλήγμα από ενδεχόμενη διεθνή κρίση, μικρή ή μεγάλη.

Λαμβάνοντας τα παραπάνω δεδομένα, νομίζω ότι και η Ελλάδα θα βρεθεί σε σταυροδρόμι μετά τις εκλογές:

• Είτε θα αποφασίσουν πολίτες και πολιτικοί να προωθηθούν μεγάλες αλλαγές, τομές και μεταρρυθμίσεις για να αλλάξει η χώρα, να λυθούν τα προβλήματά της και να «φύγουμε μπροστά», προλαμβάνοντας το κακό που έρχεται…

• Είτε θα βρεθούμε προ «αδιεξόδου», ειδικά αν χειροτερέψει η οικονομική κρίση διεθνώς. Μπορεί να μην το πούμε «μνημόνιο», αλλά δύσκολα θα αποφύγουμε «τα μέτρα προσαρμογής» και άλλες δυσάρεστες καταστάσεις.

Προσωπικά ελπίζω να συμβεί το πρώτο, όμως αν διεθνώς τα πράγματα χειροτερέψουν και εμείς συνεχίσουμε «να θυμώνουμε για τα Τέμπτη αλλά να ψηφίζουμε τον ξάδερφο που είναι καλό παιδί», δεν βλέπω πως θα αποφύγουμε τον δεύτερο δρόμο…

«Κατάλαβα. Όμως εκτός από αυτές τις προβλέψεις, υπάρχει και κάποιο δίδαγμα για σένα και για μένα, κανονικούς ανθρώπους που δεν φταίξαμε κάπου σε όλα αυτά που συμβαίνουν; Τι να έχω στο μυαλό μου για τις επενδυτικές μου επιλογές από εδώ και μετά;»

Υπάρχουν πολλά μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε εμείς οι κοινοί θνητοί από την πρόσφατη πτώση των τραπεζών, όμως για αυτά θα μιλήσουμε αναλυτικά την επόμενη εβδομάδα σε αυτό το blog. Λίγο πιο μετά θα σου αναλύσω τι αλλάζει κατά τη γνώμη μου στο θέμα των επενδύσεών μας. Προς το παρόν θα σου πρότεινα να ξαναδιαβάσεις την ανάλυσή μου για τις επενδύσεις και το ρίσκο που έχει καθεμία από αυτές. Νομίζω πως τώρα καταλαβαίνεις πως πραγματικά έχει σημασία να υπολογίζουμε πάντα το ρίσκο αυτό!

Σε παρακαλώ πολύ να μην ξεχνάς πως κάθε κρίση είναι κυριολεκτικά γεμάτη με ευκαιρίες για αυτούς που θα είναι έτοιμοι και θα έχουν ανοικτά τα μάτια και το μυαλό τους!

Εσύ τι γνώμη έχεις;