«Να δοκιμάσω να πάρω Ευρωπαϊκό πρόγραμμα; Τζάμπα λεφτά είναι!» (10 συμβουλές)

– «Ηλία, θέλω τη συμβουλή σου. Σκέφτομαι να ξεκινήσω μία επένδυση και να καταθέσω πρόταση για ευρωπαϊκά κονδύλια, να αρχίσω να παράγω ένα προϊόν».

Η: «Ωραία, για να το δούμε. Τι κεφάλαιο έχεις εσύ;»

– «Γιατί ξεκινάς από αυτό;»

Η: «Γιατί όλα από αυτό ξεκινάνε»

– «Έχω ένα μικρό κεφάλαιο, αλλά θα πάρω την επιδότηση και…»

Η: «Και αν έχεις παραγγείλει τα μηχανήματα και αργήσει η επιδότηση;»

– «Γιατί να αργήσει η επιδότηση;»

Η: «Για χιλιάδες λόγους… επειδή ο υπάλληλος βαριέται να κάνει τα χαρτιά / να πάει να ελέγξει, επειδή ο υπουργός / γενικός γραμματέας έβγαλε μία εγκύκλιο που λέει το Χ, επειδή η τράπεζα / διαχειριστική αρχή ζήτησε άλλα 77 έγγραφα για να ολοκληρώσει την εκταμίευση, εκτός από τα 248 που σου είχε ζητήσει στην αρχή και ήδη έχεις προσκομίσει… δεν λέω κάτι άλλο, πιο κακοπροαίρετο»

– «Θα πάω να πάρω δάνειο».

Η: «Μίλησες με κάποιον τραπεζίτη και σου είπε ότι γίνεται;»

– «Γιατί να μη γίνεται; Τα λεφτά είναι σίγουρα, έχω ευρωπαϊκό πρόγραμμα»

Η: «Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δεν σημαίνει ότι τα λεφτά είναι σίγουρα, άπειροι είναι αυτοί που απέτυχαν να τελειώσουν ένα έργο και να εκταμιεύσουν τα χρήματα».

– «Θα τα βρω τα λεφτά, μη σε ανησυχεί αυτό!»

Η: «Έχεις φτιάξει ένα σοβαρό επιχειρηματικό σχέδιο; Έχεις ελέγξει αν τα μηχανήματα που επιδοτεί το πρόγραμμα ταιριάζουν με αυτά που σου χρειάζονται;»

– «Δηλαδή;»

Η: «Είναι πολλές οι περιπτώσεις που ένα πρόγραμμα σε «κατευθύνει» έμμεσα προς μία κατεύθυνση που ενώ σου δίνει τα λεφτά για να αγοράσεις τον εξοπλισμό, σε υποχρεώνει να κάνεις κάτι άλλο, όχι ακριβώς αυτό που ήθελες εσύ στην αρχή. Σε άλλες περιπτώσεις σε περιορίζει, σε «κρατάει μικρό» και σου απαγορεύει στην πράξη να βγεις κερδοφόρος»

– «Εγώ σκέφτηκα ότι θα είμαι κερδισμένος ήδη από την είσπραξη των ευρωπαϊκών κονδυλίων…»

Η: «Κερδισμένος θα είσαι αν αυτό που θέλεις να κάνεις έχει πιθανότητες επιτυχίας και με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα θα μπορέσεις να το υλοποιήσεις πιο εύκολα και με μικρότερο ρίσκο. Αν όχι… θα χάσεις και αυτά που έχεις!»

– «Άρα τι κάνουμε; Πώς ξεκινάμε;»

Ι: «Στην Κατερίνη το λέμε business plan, επιχειρηματικό σχέδιο. Με αυτό ξεκινάμε και με πολύ σοβαρή μελέτη των δεδομένων, του κόστους, της αγοράς που θα έχεις κλπ.

– «Μα αυτό θέλει δουλειά…»

Η: «… όπως και κάθε σοβαρή απόφαση στη ζωή, ακριβώς!»

Είναι καλά για όλους τα ευρωπαϊκά πρόγραμματα;

Αν δέχομαι 20 ερωτήσεις την εβδομάδα από ανθρώπους που αναζητούν συμβουλές για διαφορετικά θέματα του επιχειρείν και των επενδύσεων, τουλάχιστον οι 3 – 4 από αυτές αφορούν κάτι σχετικό με ευρωπαϊκά προγράμματα. Το ενδεχόμενο παραγωγικής επένδυσης, πρόσληψης προσωπικού, κατάρτισης κλπ μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων είναι κάτι που φαίνεται ότι απασχολεί πάρα πολύ κόσμο, άλλοτε για τους σωστούς και άλλοτε για τους εντελώς λάθος λόγους.

Είναι όμως όλα τόσο απλά; Έστω ότι μπορείς να πάρεις τα χρήματα, είσαι σίγουρος ότι θα σου κάνουν καλό; Έλα να συζητήσουμε σήμερα για ένα θέμα που απασχολεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες και Κύπριους: Τα ευρωπαϊκά κονδύλια και πότε αυτά κάνουν καλό ή και κακό…

1. Ξέρεις τι θέλεις να κάνεις και γιατί; Ταιριάζει με την ευρύτερη στρατηγική σου;

Έχω κουραστεί να ακούω ανθρώπους που θέλουν να κάνουν δουλειές που δεν ξέρουν / έχουν μεγάλο ρίσκο και να είναι έτοιμοι να ρισκάρουν τα πάντα, απλά επειδή «το έκανε και κάποιος άλλος και πήγε καλά». Συνήθως αυτοί είναι οι πρώτοι που λένε στην παρέα «ρε ας έβρισκα εγώ τα λεφτά και ξέρω τι θα τα κάνω» (αυτό που ξέρει συνήθως είναι να κάνει κάτι υπερφίαλο, όπου θα παριστάνει το αφεντικό και όταν τα χρέη τον πνίξουν να τα αφήσει όλα απλήρωτα και να φύγει στο εξωτερικό).

Κάθε άνθρωπος, κάθε οικογένεια είναι σημαντικό να έχει ένα πλάνο για τη ζωή του, μία επενδυτική στρατηγική, να εξισορροπεί το ρίσκο και να έχει μία κατεύθυνση προς την οποία πορεύεται.

Μπράβο σου που θέλεις να επενδύσεις και σκέφτεσαι τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Προσπάθησε όμως να δεις το θέμα ευρύτερα, να δεις τη «μεγάλη εικόνα», όχι μόνο το στενά οικονομικό τμήμα του «θα πάρω κάποια λεφτά».

2. Ψάχνεις ενεργητική ή παθητική επένδυση;

Συνήθως τα ευρωπαϊκά κονδύλια αφορούν ενεργητικές επενδύσεις ( = επενδύσεις που ο επενδυτής ασχολείται προσωπικά με το θέμα, ξοδεύει τον χρόνο του, δουλεύει στη δουλειά). Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που κάποιος επενδύει σε κάτι που στην πράξη θα αποτελεί παθητική επένδυση:

• Κάνει μία τουριστική επένδυση (ξενοδοχείο / δωμάτια) και δίνει σε άλλους να τη δουλέψουν

• Αγοράζει ένα τουριστικό σκάφος και το νοικιάζει σε άλλους με τη σεζόν

• Επενδύει γενικότερα σε θέματα που δεν απαιτούν καθημερινή ενασχόληση από την πλευρά του.

Αν ασχοληθείς προσωπικά με την επένδυση, θα πρέπει να την προσεγγίσεις εντελώς διαφορετικά, σε σχέση με μία «παθητική» επένδυση. Τις «παθητικές» επενδύσεις τις συγκρίνουμε με τις υπόλοιπες μορφές επενδύσεων, ενώ τις ενεργητικές επενδύσεις τις αξιολογούμε με άλλα κριτήρια, είτε αυτές γίνονται με ευρωπαϊκά κονδύλια, είτε με δανεισμό, είτε με ίδια κεφάλαια.

3. Τι ξέρεις για την επένδυση που θέλεις να κάνεις;

Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό να έχεις μία δουλειά και πχ να θέλεις να την επεκτείνεις και κάτι άλλο όταν θέλεις να ξεκινήσεις κάτι καινούριο, σε αντικείμενο που δεν γνωρίζεις, «γοητευμένος» από την προοπτική των ευρωπαϊκών κονδυλίων. 

Στη δεύτερη περίπτωση δεν είναι λίγες οι φορές που τα κονδύλια αυτά μετατρέπονται σε «σειρήνες» και σε κάνουν να τα βλέπεις όλα όμορφα, αγνοώντας την πραγματικότητα, νομίζοντας πως αυτό που εύχεσαι είναι και αληθινό (wishful thinking το λέμε εμείς στην Κατερίνη, κάτω από τον Όλυμπο). Ο κίνδυνος απώλειας περιουσίας είναι πολύ μεγάλος αν πιστέψεις τις «σειρήνες» την ώρα που είσαι ανέτοιμος ο ίδιος…

4. Έκανες έρευνα αγοράς; Έφτιαξες επιχειρηματικό σχέδιο;

Ναι, το ομολογώ. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι έχεις έναν γνωστό που έχει έναν γνωστό που έχει φίλο έναν καλό «εσπατζή» ( = οι μελετητές που καταθέτουν προτάσεις για ΕΣΠΑ). Όταν όμως φτάσεις να συναντήσεις αυτόν τον χριστιανό για τον οποίο σου είπαν ότι είναι έξυπνος και καταφερτζής, έχοντας άπειρες γνωριμίες, θα ξεκινήσει με μία συγκεκριμένη ερώτηση: «Έχετε κάνει business plan;»

Τρεις είναι οι λόγοι που σου κάνει την ερώτηση αυτή:

Α. Για να μπορέσει να σου φτιάξει την πρόταση σωστά ( = με βάση τις ανάγκες σου) και να μην κάνει κάτι κουτουρού.

Β. Για να μην τον βρίζεις στο μέλλον αν οι αόριστες (σήμερα) σκέψεις σου δεν επιβεβαιωθούν κατά την υλοποίηση του έργου.

Γ. Για να καταλάβει αν χάνει τον χρόνο του με άλλον έναν χαβαλέ, που θέλει εύκολα λεφτά ενώ βαριέται να μελετήσει τι και πώς θέλει να κάνει.

Φυσικά και ξέρω δεκάδες ανθρώπους που πήραν τελικά ευρωπαϊκά χρήματα χωρίς να έχουν δώσει στον μελετητή ένα σοβαρό επιχειρηματικό σχέδιο. Με εξαίρεση 2 – 3 από αυτούς, όλοι οι υπόλοιποι χρεωκόπησαν. Εσύ πες το τυχαίο. Εγώ δεν νομίζω…

5. Θα έκανες την ίδια επένδυση με τα δικά σου χρήματα;

Μία επένδυση είναι καλή / ή όχι, έχει μεγάλο / μικρό ρίσκο και έχει νόημα να την κάνουμε / ή όχι. Ας πούμε ότι ετοιμάζεις την επένδυση αυτή χρησιμοποιώντας ευρωπαϊκά κονδύλια. Θα την έκανες ακόμη και αν επένδυες το ποσό μόνο από δικά σου χρήματα; (Δεν λέω πως αν έχεις τα χρήματα θα πρέπει να τα βάλεις όλα εκεί, ρωτάω απλώς).

Αν μία επένδυση δεν θα την έκανες με δικά σου λεφτά για λόγους ρίσκου, μπορούμε να συζητήσουμε την περίπτωση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, ως «μηχανισμό μείωσης του ρίσκου». Αν όμως θα την απέφευγες γιατί δεν τη θεωρείς καλή, τότε ίσως θα ήταν σώφρον να την αποφύγεις έτσι και αλλιώς και να μην καταθέσεις την πρόταση επιδότησης. Κάποιον λόγο θα έχεις και σκέφτεσαι ότι θα απέφευγες να προχωρήσεις μόνος σου = ο λόγος αυτός ισχύει και για την περίπτωση επένδυσης με επιδότηση από ευρωπαϊκά κονδύλια. Πχ αν μόνος σου δεν θα έκανες μία μικρή επένδυση σε μονάδα παραγωγής πέλετ, δεν είναι σκόπιμο να το επιχειρήσεις αν υπάρξει επιδότηση για να γίνει κάτι τέτοιο.

Αν από την άλλη η συζήτηση αφορά μία καλή ιδέα που μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων θα πετύχεις καλύτερο RoE (Return on Equity, πολλά τα Κατερινιώτικα σήμερα), δηλαδή καλύτερη απόδοση επί των ιδίων κεφαλαίων σου, τότε ναι, έχει νόημα. Πχ «Αντί να επενδύσω 200 για να κερδίζω 30 τον χρόνο (15% επί της επένδυσης), θα πάρω ευρωπαϊκά κεφάλαια για τα 100 και θα επενδύσω εγώ άλλα 100. Με το ίδιο κέρδος θα έχω διπλάσια απόδοση στα κεφάλαιά μου = χρησιμοποιώ την επιδότηση για να αυξήσω το κέρδος μου = έχει νόημα».

6. Έχεις μελετήσει προσεκτικά τα οικονομικά και τη ρευστότητά σου; Προσοχή στα ανοίγματα που θα αναλάβεις

Τα ευρωπαϊκά κονδύλια είναι εξαιρετικά χρήσιμα, όμως αν δεν έχεις την αναγκαία ρευστότητα τότε είναι καλύτερο να προσέξεις να μην «απλώσεις τα πόδια έξω από το πάπλωμα». Οι καθυστερήσεις και τα απρόβλεπτα θέματα είναι πολλά, με αποτέλεσμα να είναι πολύ εύκολο να βρεθείς με αυξημένες ανάγκες χρηματοδότησης του έργου. Ναι, θα τα πάρεις πίσω τα λεφτά μετά τις πιστοποιήσεις του προγράμματος, όμως το θέμα είναι τι θα κάνεις στο ενδιάμεσο. Ξέρω ανθρώπους που χρεωκόπησαν / πήγαν σε τοκογλύφους / έμπλεξαν και δεν βρήκαν άκρη.

Αν οι οικονομικές σου «δυνάμεις» αρκούν για να φέρεις εις πέρας με επιτυχία μία επένδυση 200.000 Ευρώ με τη βοήθεια ευρωπαϊκών κονδυλίων, μη ρισκάρεις να ανέβεις στα 500.000. Στο καλό σενάριο θα ζοριστείς πολύ για να τα καταφέρεις. Στο μέσο και το κακό σενάριο τιναχθείς στον αέρα…

7. Ξέρεις ότι οι όροι ενός προγράμματος μπορεί να σε οδηγήσουν σε αυξημένο λειτουργικό κόστος = οικονομική κατάρρευση = απώλεια περιουσίας;

Το πρόγραμμα πχ θα σε υποχρεώσει να αγοράσεις καινούριο εξοπλισμό και όχι μεταχειρισμένο. Αυτό μπορεί στην πορεία να αποδειχθεί ως και καταστροφικό, ρώτα όσους κέρδισαν χρηματοδοτήσεις τα προηγούμενα 2 χρόνια και κλήθηκαν να υλοποιήσουν την επένδυσή τους την ώρα που τα μηχανήματα / ο εξοπλισμός που είχαν προδιαγράψει είχαν πλέον άλλες τιμές, πολύ μεγαλύτερες.

Στο παραπάνω παράδειγμα με τα πέλετ, στη Ρουμανία υπάρχει ολόκληρη «γενιά» επενδυτών που έχασαν τα λεφτά τους προσπαθώντας να υλοποιήσουν μικρές επενδύσεις παραγωγής πέλετ. Το πρόγραμμα έδινε στους ανθρώπους 90% χρηματοδότηση ως 200.000 Ευρώ για να κάνουν μονάδα, αυτοί έφτιαχναν ό,τι μπορούσαν με αυτό το κεφάλαιο και στο τέλος προέκυπτε μία μονάδα που παρήγαγε πέλετ με τιμή… μεγαλύτερη από την τιμή της λιανικής! Δηλαδή όταν το πέλετ είχε 170 – 200 Ευρώ / τόνο, αντί να κοστίζει σε αυτούς 80 – 120, κόστιζε περισσότερο από 200… = έκλεισαν όλοι.

(Είχα συμμετάσχει στον συναφή δημόσιο διάλογο, είχα ενημερώσει τους εκεί παράγοντες του υπουργείου ότι θα χαθούν όλα τα λεφτά. Τότε με κορόιδεψαν, μετά μου είπαν ότι είχα δίκιο).

Τα παραδείγματα είναι πολλά και στην Ελλάδα, για αυτό σε θερμοπαρακαλώ: Αν ξεκινάς μία τέτοια επένδυση, πρώτα φρόντισε να διαπιστώσεις αν το επιχειρηματικό σου σχέδιο με αυτή την επένδυση + επιδότηση οδηγεί σε χαμηλά λειτουργικά κόστη. Μην είσαι άλλος ένας «μπουζουκοκέφαλος» που κοιτάει μόνο τα «τζάμπα λεφτά», γιατί αν τα λειτουργικά σου κόστη είναι μεγάλα, τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα χαθούν εν ριπή οφθαλμού…

ΥΓ. Μη μου πεις ότι φέτος το πέλετ έχει 600 Ευρώ, αυτή είναι η εξαίρεση, όχι ο κανόνας.

8. Είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις καθυστερήσεις; Έχεις καλό μελετητή για να καταθέσει τροποποιήσεις;

Μία επένδυση που συνδυάζεται με ευρωπαϊκά κονδύλια δεν είναι μία επένδυση που κάνει κάποιος μόνος του και ελέγχει τα πάντα. Εξαρτάσαι από άλλους και στο επιχειρείν όσο περισσότερο αυξάνεται ο αριθμός των στοιχείων που δεν ελέγχεις, τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος το πλάνο να εκτροχιαστεί / να καθυστερήσει.

Προετοιμάσου από πριν, έτσι ώστε να:

• Έχεις εναλλακτικές επιλογές αν κάτι στραβώσει
• Είσαι οικονομικά «έτοιμος» για να λύσεις θέματα (το ανέλυσα και παραπάνω)
• Μπορείς να συνεννοηθείς με τον μελετητή σου, για να καταθέσει τροποποιήσεις όπου αυτό είναι εφικτό και να αναζητήσει λύσεις, μιας και πιθανότατα έχει μεγαλύτερη εμπειρία από εσένα στην υλοποίηση τέτοιων έργων.

9. Έχεις καλή ομάδα ειδικών γύρω σου;

Ως συνέχεια του παραπάνω…

Για αυτό σημασία δεν έχει να πας στον πιο φθηνό «εσπατζή», που «δέχεται να πληρωθεί στο τέλος ένα μικρό ποσοστό, με βάση τις εκταμιεύσεις». Σημασία έχει να πας στον σωστό μελετητή, που θα σε καταλάβει, θα ετοιμάσει μία σωστή πρόταση με βάση τις πραγματικές σου ανάγκες και θα μπορέσει να σε στηρίξει στη φάση της υλοποίησης, κάτι που πολλοί λένε ότι είναι εύκολο, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι…

«Επενδύω» σημαίνει πως έχω δικιά μου προσωπική εμπειρία και γνώση (ή την αγοράζω έτοιμη / τη μαθαίνω σε 1 – 2 χρόνια) και συστήνω γύρω μου μία ομάδα ανθρώπων που μπορεί να με υποστηρίξει για όσα δεν ξέρω καλά εγώ. Όταν μιλάμε για επένδυση με ευρωπαϊκά κονδύλια, χρειάζεσαι όπως και δήποτε να έχεις δίπλα σου καλούς επαγγελματίες και γνώστες του αντικειμένου τους:

• Μελετητή
• Άνθρωπο με τον οποίο θα φτιάξεις το σωστό επιχειρηματικό σχέδιο (μπορούν να το κάνουν και κάποιοι λογιστές, όχι όλοι)
• Λογιστή
• Δικηγόρο
• Μηχανικό, αν μιλάμε για επένδυση σε κτήριο
• (Θα σου έλεγα και σύμβουλο επιχειρήσεων, όμως ξέρω ότι είναι δύσκολο να εντοπίσεις κάποιον σοβαρό και ακόμη πιο δύσκολο να αποδεχθείς ότι θα τον πληρώσεις απλά για να σε συμβουλεύσει = τουλάχιστον κτίσε την ομάδα σου με τους παραπάνω).

Χωρίς σοβαρούς συνεργάτες, άκλαυτος θα πας. Να το ξέρεις.

10. «Είμαστε πολλοί συνέταιροι»

Όταν οι συνέταιροι είναι πολλοί, η παραπάνω εξίσωση γίνεται πολύ πιο δύσκολη, μιας και θα πρέπει να συνταιριαστούν διαφορετικές απόψεις, προσεγγίσεις, στρατηγικές και προσδοκίες.

Για το θέμα θα γράψω αναλυτικότερα, όμως κράτα, σε παρακαλώ, δύο στοιχεία:

• Είναι αναγκαίο να συμφωνούν όλοι στο όραμα και το πλάνο της επένδυσης. Να συμφωνούν γραπτώς, ιδανικά.
• Δεν υπάρχουν συνεταιρισμοί χωρίς αμοιβαίους συμβιβασμούς. Αν δεν ακούει ο ένας τον άλλον, θα χάσουν τα λεφτά τους και οι δύο…

Πρόσεξε τι εύχεσαι, γιατί μπορεί και να σου συμβεί…

Καλά το έχεις προσέξει… εσύ έχεις το άγχος για το αν θα σου εγκριθεί η χρηματοδότηση που θέλεις και εγώ σου γράφω ότι αυτό μπορεί να είναι και κάτι κακό αν δεν έχεις προετοιμαστεί σωστά! Έτσι είναι, έχουν δει πολλά τα μάτια μου και είμαι συντηρητικός. Έχω δει πολλούς να πετυχαίνουν, αρκετούς να γλυτώνουν παρά τις παρανομίες τους, αλλά και πάρα πολλούς να καταστρέφονται επειδή ακριβώς «κάτι πήγε στραβά». (Όλα αυτά πριν λάβουμε υπόψη μας την υψηλότατη φορολογία στη χώρα μας και το γεγονός ότι οι περισσότερες δουλειές στην Ελλάδα χάνουν λεφτά αν γίνουν νόμιμα).

Πρόσεξε τι εύχεσαι, επειδή μπορεί να σου συμβεί ακριβώς όπως το εύχεσαι! Για αυτό σου συστήνω να δεις το θέμα συνολικά και όχι μόνο από την οπτική του «θα πάρω τζάμπα λεφτά».

Καλή σου επιτυχία και εύχομαι από καρδιάς το καλύτερο!

Εσύ τι γνώμη έχεις;