– «Ρε Ηλία… δεν ντρέπεσαι να κάνεις διασπορά ψευδών ειδήσεων;» μου είπε γελώντας.
Η: «Διασπορά ψευδών ειδήσεων; Γιατί; Τί είπα;»
– «Πως οι τράπεζες δεν δανείζουν λεφτά»
Η: «Γιατί; Δανείζουν και δεν το ξέρω;»
– «Φυσικά και δανείζουν! Δεν σταμάτησαν ποτέ να δανείζουν!»
Η: «Σε θεωρώ καλό και σοβαρό άνθρωπο, μετρημένο, λογικό…»
– «… σε ευχαριστώ»
Η: «Έπαθες κάτι τελευταία; Έπεσες στα ναρκωτικά; Έφαγες καμία πέτρα στο κεφάλι και έχασες τα λογικά σου; Εμείς όλοι εδώ είμαστε φίλοι, πες μας τι σου συνέβη, μπορούμε να βοηθήσουμε»
– «Ηλία, είμαι ανώτερο τραπεζικό στέλεχος, τι είναι αυτά που λες;»
Η: «Αυτά που λέω είναι το συμπέρασμά μου με βάση αυτά που ανέφερες προηγουμένως!»
– «Εγώ επιμένω, εμείς δίνουμε δάνεια!»
Η: «Πάμε να το αναλύσουμε αυτό, να το καταλάβω και εγώ με το φτωχό μου το μυαλό, που λέει και ο Αντώνης Πανούτσος;»
– «Βεβαίως!»
…
Ελλάδα, 2010 – 2022. Δύσκολο πράγμα τα δάνεια…
Η Ελλάδα «κατάλαβε» με καθυστέρηση την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2008, μιας και ως οικονομία είναι μόνο μερικώς συνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κόσμο, με μεγάλες αγκυλώσεις και παντελή έλλειψη μεταρρυθμίσεων. Το πρόβλημα στη χώρα μας ξεκίνησε το 2010 και δυστυχώς κράτησε πάρα πολύ, μιας και ενώ οι ξένοι έκαναν αλλαγές και τελείωσαν γρήγορα με την κρίση, εμείς επιλέξαμε να «σερνόμαστε» για χρόνια.
Για αυτό και τα δάνεια έγιναν είδος εν ανεπαρκεία για 19 στις 20 επιχειρήσεις της Ελλάδας από το 2010 ως και το 2019, τουλάχιστον. Σε όλη αυτή την περίοδο οι εξαιρέσεις που επιβεβαίωσαν τον κανόνα ήταν:
- Λίγα επιχειρηματικά και τουριστικά δάνεια
- Λίγες και προσεκτικά επιλεγμένες πιστώσεις factoring
- Πολλές δανειοδοτήσεις για την πράσινη ενέργεια (όπου ουσιαστικά το κράτος εγγυάται τα έσοδα του έργου = οι τράπεζες δάνεισαν το κράτος)
- Προσεκτικά επιλεγμένες περιπτώσεις αναπτύξεων ακινήτων
- + τα στεγαστικά δάνεια, που ξεκίνησαν δειλά δειλά το 2019 – 2020.
- Δάνεια και Leasing αυτοκινήτων
Επειδή μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία οι τράπεζες στην Ελλάδα συνεχίζουν να διαφημίζουν ότι δίνουν δάνεια, ενώ στην ουσία σχεδόν όλα έχουν παγώσει… επειδή τα επιτόκια αναμένεται να ανέλθουν σε απλησίαστα επίπεδα και ελάχιστοι θα μπορούν και πάλι να δανειστούν τους επόμενους 12 – 24 μήνες (τουλάχιστον), θα σου πρότεινα να διαβάσεις τον διάλογό μου με έναν επιφανή Έλληνα τραπεζίτη στην προηγούμενη κρίση…
Για να ξέρεις αν και πώς θα δίνονται τα δάνεια τους αμέσους επόμενους μήνες και να μην «τρως πρόλογο» από τις περισπούδαστες αναλύσεις δημοσιογραφούντων (που ποτέ στη ζωή τους δεν ζήτησαν δάνειο για να φτιάξουν μία δουλειά).
Η Ρουμανία, το μνημόνιο και το πάγωμα της οικονομίας
Μπορεί η οικονομική κρίση του 2008 να έφτασε στην Ελλάδα το 2010 λόγω της αδυναμίας πληρωμών και του μνημονίου που υπογράφηκε, όμως οι μη καθυστερημένες οικονομίες, αυτές που ήταν ανοιχτές και συνδεδεμένες με τον υπόλοιπο κόσμο ένιωσαν την κρίση αμέσως. Ήδη από τον Οκτώβριο του 2008 πάγωσαν τα δάνεια σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου, το 2009 ήταν μία πολύ δύσκολη χρονιά και το 2010 επικρατούσε παντού παγωμάρα… η οικονομική δραστηριότητα ήταν σε πτώση, τα δάνεια «έσκαγαν» το ένα μετά το άλλο, οι τράπεζες δεν δάνειζαν παρά μόνο σε λίγες περιπτώσεις με μεγάλα επιτόκια και δρακόντιους όρους.
Η Ρουμανία το 2010 υπέγραψε μνημόνιο δανεισμού και έλαβε μία απόφαση που άλλαξε τον ρουν της ιστορίας της: Την ώρα ποι οι Έλληνες «φωστήρες» επέλεξαν να διαλύσουν τον ιδιωτικό τομέα με υπερφορολόγηση για να αποφύγουν τις μεταρρυθμίσεις (επέλεξαν, δεν τους το επέβαλλε κάποιος), Η Ρουμανία ακολούθησε άλλον δρόμο: Αποφάσισε να απολύσει 100.000 δημοσίους υπαλλήλους, να κόψει μία φορά μισθούς δημοσίων υπαλλήλων και συντάξεις κατά 25% και να αυξήσει τον ΦΠΑ από το 20% στο 24%. Μέσα σε 18 μήνες έλυσε το πρόβλημά της, μέσα σε 4 χρόνια επέστρεψε πίσω τους μισθούς και τις συντάξεις (που πλέον είναι τριπλάσιοι από τότε) και από το 2015 ως το 2021 αύξησε το ΑΕΠ της κατά 50%, την ώρα που εκατομμύρια κάτοικοί της έγιναν μέρος της μεσαίας τάξης και έχουν μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα από τους Έλληνες, σύμφωνα με τη Eurostat. (Την ώρα που οι Ρουμάνοι «έτρεχαν»… η Ελλάδα από το 15 ως το 21 παρέμεινε με το ακριβώς ίδιο ΑΕΠ, μηδέν πρόοδος).
Ουσιαστικά η Ρουμανία «παρέμεινε παγωμένη» ως αγορά από το 2009 ως και το 2012, όπως όλες σχεδόν οι οικονομίες. Εκείνα τα χρόνια τα δάνεια ήταν απειροελάχιστα…
Βουκουρέστι, 2011. «Τότε που τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά»…
Στο «Κολωνάκι» του Βουκουρεστίου, επί της πλατείας Dorobanti, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον μαγαζί. Ξεκίνησε ως καφέ, προσέθεσε ποιοτικό φαγητό αξιώσεων και κατάφερε να γίνει γρήγορα στέκι όσων ήθελαν να δοκιμάσουν κάτι καλό, σε ένα ωραίο περιβάλλον. Από το 2009 ως και το 2013 – 2014 ήταν και το στέκι πολλών Ελλήνων που ζούσαν / δούλευαν στη Ρουμανία, για αυτό και όχι σπάνια ξεκινούσε η παρέα με 3 – 4 άτομα και κατέληγε να φτάνει τα 15+…
Ένα χειμωνιάτικο Σάββατο του 2011 είχα πάει εκεί με έναν καλό φίλο, εξαιρετικό δικηγόρο (που πλέον έχει επιστρέψει στην Ελλάδα). Στην παρέα προστέθηκαν γρήγορα και άλλοι δύο Έλληνες επιχειρηματίες, που με ρωτούσαν επίμονα για το αν οι τιμές των ακινήτων θα σταματήσουν να πέφτουν (από το 2008 ως και το 2014 δημοσίευα στο blog μου / έδινα συνεντεύξεις για τις τιμές των ακινήτων την επόμενη χρονιά και κάθε χρόνο οι προβλέψεις αυτές επαληθεύονταν. Μπορεί να ήταν και τυχαίο…).
Η: «Κώστα μου, πώς περιμένεις να ανέβουν οι τιμές, όταν η οικονομία είναι παγωμένη, οι τράπεζες έχουν άπειρα «κόκκινα» δάνεια να διαχειριστούν και τα επιτόκια είναι στα ύψη;»
– «Δηλαδή δεν βλέπεις να τελειώνει η κρίση;»
Η: «Νομίζω ότι είμαστε στη φάση του οικονομικού κύκλου που περιγράφεται στον εθνικό μας ύμνο…»
– «Ορίστε;»
Η: «Σε ένα σημείο μετά τις πρώτες δύο παραγράφους που ξέρουμε όλοι το ποιήμα γράφει: «Άργειε να ’λθει εκείνη η μέρα, κι ήταν όλα σιωπηλά, γιατί τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Τώρα είμαστε στη φάση που όλα «τα σκιάζει η φοβέρα και τα πλακώνει η σκλαβιά», θα χρειαστεί καιρό ακόμη για να βγούμε από το πρόβλημα και να αλλάξουμε momentum».
– «Εμένα μία τράπεζα μου υποσχέθηκε δάνειο…»
Η: «… εύχομαι να το πάρεις και να μη χάνεις τον χρόνο σου. Δεν νομίζω ότι δίνονται δάνεια αυτή την περίοδο».
Πες μου την ιστορία σου.
Έχεις κάποια αληθινή ιστορία που πιστεύεις ότι αξίζει να διηγηθώ;
Γράψε μου για να τα πούμε!Πες μου τι σκέφτεσαι!
Λεφτά υπάρχουν…
Την ώρα που έλεγα αυτά τα λόγια, μπήκε στο μαγαζί ένας άλλος φίλος, ανώτερο τραπεζικό στέλεχος σε μία από τις πολλές Ελληνικές τράπεζες στη Ρουμανία. (Εμείς ο πανέξυπνος λαός κάποια στιγμή επιλέξαμε να μην κάνουμε μεταρρυθμίσεις και ως αντάλλαγμα να αποσυρθούμε από τα Βαλκάνια, θυσιάζοντας / χαρίζοντας επενδύσεις δισεκατομμυρίων… μόνο στη Ρουμανία είχαμε 25% μερίδιο αγοράς…)
– «… τι κάνει εδώ η παρέα; Τι συζητάμε; Ποιος από εσάς θα μου ζητήσει δάνειο σήμερα;» είπε ο τραπεζικός φίλος γελώντας και παραγγέλνοντας τον καφέ του…
Η: «Δεν χρειαζόμαστε δάνεια από εσένα, εδώ ο φίλος μας θα πάρει δάνειο από άλλη τράπεζα, του το υποσχέθηκαν».
– «Ωραία, μακάρι! Γιατί όχι; Αν έχεις κάτι ενδιαφέρον, φέρτο να το δούμε και εμείς».
Η: «Γιατί να στο φέρει; Δίνετε δάνεια; Σε τι νόμισμα; Με χρήματα Monopoly;»
– «Ρε Ηλία… δεν ντρέπεσαι να κάνεις διασπορά ψευδών ειδήσεων;» μου είπε γελώντας.
Η: «Διασπορά ψευδών ειδήσεων; Γιατί; Τί είπα;»
– «Πως οι τράπεζες δεν δανείζουν λεφτά»
Η: «Γιατί; Δανείζουν και δεν το ξέρω;»
– «Φυσικά και δανείζουν! Δεν σταμάτησαν ποτέ να δανείζουν!»
Η: «Σε θεωρώ καλό και σοβαρό άνθρωπο, μετρημένο, λογικό…»
– «… σε ευχαριστώ»
Η: «Έπαθες κάτι τελευταία; Έπεσες στα ναρκωτικά; Έφαγες καμία πέτρα στο κεφάλι και έχασες τα λογικά σου; Εμείς όλοι εδώ είμαστε φίλοι, πες μας τι σου συνέβη, μπορούμε να βοηθήσουμε»
– «Ηλία, είμαι ανώτερο τραπεζικό στέλεχος, τι είναι αυτά που λες;»
Η: «Αυτά που λέω είναι το συμπέρασμά μου με βάση αυτά που ανέφερες προηγουμένως!»
– «Εγώ επιμένω, εμείς δίνουμε δάνεια!»
Η: «Πάμε να το αναλύσουμε αυτό, να το καταλάβω και εγώ με το φτωχό μου το μυαλό, που λέει και ο Αντώνης Πανούτσος;»
– «Βεβαίως!»
Οι 10 εύκολοι και απλοί όροι δανεισμού
Η: «Σε ποιον δίνετε δάνεια αυτή την περίοδο; Τι χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει η εταιρεία του;»
– «Απλά πράγματα είναι, μην το τραγικοποιείς…»
Η: «Έχω βγάλει χαρτί και στυλό και σημειώνω… χειμώνας 2011, δάνεια στη Ρουμανία… σε ακούω!»
– «1. Να μην είναι στη μαύρη λίστα των τραπεζών».
Η: «Λογικό, συμφωνούμε».
– «2. Να μην είχε πτώση τζίρου το 2009 και το 2010 σε σχέση με το 2008»
Η: «Μα το 2008 η Ρουμανία έγραψε ρεκόρ ανόδου σε ΑΕΠ και το 2009 ρεκόρ πτώσης! Πώς γίνεται μία εταιρεία να μην είχε πτώση τζίρου; Και το 2010 είχε πτώση, όπως όλος ο κόσμος…»
– «Εμείς πάντως δίνουμε δανεια σε όσους δεν είχαν πτώση τζίρου. 3. Να κράτησε τα κέρδη της εταιρείας του το 2010 στα επίπεδα του 2008, ή ακόμη καλύτερα να τα έχει αυξήσει από τότε».
H: «…»
– «4. Να μην έχει πάρει μερίσματα τα τελευταία χρόνια, μην είναι καμία περίπτωση που αδειάζουν τους λογαριασμούς της εταιρείας και μετά έρχονται σε εμάς για δάνειο».
Η: «Σωστά, γιατί άλλωστε να πάρει κάποιος μερίσματα; Ρώτησε την τράπεζα πρώτα;»
– «Εσύ γελάς, εγώ μιλάω σοβαρά. 5. Να έχει άνοδο τζίρου φέτος. 6. Να είναι σε κλάδο που δεν επηρεάζεται από την κρίση».
Η: «…πάντως νομίζω / πιστεύω πως ως και το εμπόριο ναρκωτικών έχει κλονιστεί λίγο αυτά τα χρόνια… δεν ξέρω πόσους κλάδους θα βρούμε χωρίς προβλήματα».
– «Ίσως, όμως πχ τα πολυτελή είδη σαρώνουν διεθνώς. 7. Να έχει ένα πολύ καλό πλάνο για το τι θα τα κάνει τα λεφτά που θέλει από εμάς».
Η: «Απολύτως σωστό».
– «Να πάρει πχ 1.000.000 και να βγάζει 25 – 30% τον χρόνο επενδύοντάς το»
Η: «Γιατί τόσο πολύ; Τόσο μεγάλο θα είναι το επιτόκιο;»
– «8. Να μην έχει πρόβλημα να πληρώσει επιτόκιο 8 – 10%, στο Ευρώ».
(Προσπαθούσα να μην πέσω κάτω από τα γέλια… να είμαι ευγενικός… στο κάτω κάτω της γραφής φίλος μου ήταν ο άνθρωπος, σοβαρός τραπεζίτης…)
– «9. Να βάλουν και ακίνητα ως εγγύηση, με αξία 3 – 4 φορές μεγαλύτερη από το δάνειο, μιας και δεν ξέρουμε πόσο θα πέσουν ακόμη οι τιμές, εσύ ο ίδιος το λες».
Η: «Το λέω, το ομολογώ! Σε πόσον καιρό θα εγκριθεί ένα τέτοιο δάνειο;»
– «… και 10. Να έχουν και λίγη υπομονή, θα πάρει 4 – 6 μήνες μέχρι να φτάσουν στην εκταμίευση».
Η… εύλογη ερώτηση
Μετά και τη δέκατη προϋπόθεση που θα έπρεπε να εκπληρώσει κάποιος για να πάρει δάνειο, όλοι οι παρόντες έμειναν βουβοί… Ο τραπεζικός μας φίλος τα πίστευε όλα αυτά και τα θεωρούσε πολύ σοβαρά και «εύκολα για κάποιον σοβαρό επιχειρηματία». Τη σιωπή έσπασα εγώ, με μία «εύλογη» ερώτηση…
Η: «Αν κάποιος πληροί όλες αυτές τις προϋποθέσεις, έχει κέρδη που δεν τραβάει από την εταιρεία του, βγάζει λεφτά με το τσουβάλι, έχει ακίνητα κλπ, τι να το κάνει το δάνειο; Και αν πούμε ότι θα το πάρει, γιατί να δεχθεί να πληρώσει 10% επιτόκιο δανεισμού;»
– «Εγώ σου είπα τους όρους με βάση τους οποίους δίνουμε δάνεια, αν κάποιον δεν τον βολεύουν, δεν φταίμε εμείς κάπου για αυτό. Εμείς πάντως εδώ είμαστε, δάνεια δίνουμε σε όλους…»
Η: «… αρκεί να μην τα έχουν ανάγκη, να είναι μελαχρινοί, με ύψος τουλάχιστον 1,80, να πάνε γυμναστήριο δύο φορές την εβδομάδα και να κάνουν και πολεμικές τέχνες».
– «Εγώ μιλάω σοβαρά και εσύ μου κάνεις πλάκα… γιατί μιλάς έτσι; Ξέχασες πως η ΙΚΕΑ πήρε δάνειο πριν λίγο καιρό με 1% επιτόκιο για να αγοράσει το οικόπεδο που φιλοξενεί το ακίνητό της στο Βουκουρέστι;»
Η: «… ναι, από την τράπεζα BRD, παράρτημα της Societe Generele της Γαλλίας. Για την ΙΚΕΑ λένε ότι έχει παρκαρισμένα μετρητά 12 δις Ευρώ στη Γαλλική τράπεζα και πήρε το δάνειο με εγγύηση μετρητών (cash collateral). Τι σχέση έχει αυτό με έναν απλό επιχειρηματία;»
– «Εγώ σου λέω ότι δίνονται δάνεια! Δουλέψτε σωστά για να τα πάρετε!»
Η: «Φίλε μου, μάλλον δεν έχεις καταλάβει πως όσα λες ακούγονται αστεία. Το ότι δεν θα σου το πουν οι υπόλοιποι εδώ, επειδή θέλουν να έχουν καλές σχέσεις μαζί σου, δεν σημαίνει ότι τα θεωρούν σοβαρά».
– «Και εσύ γιατί μου τα λες;», μου χαμογέλασε.
Η: (με χαχανητά) «… επειδή όπως ξέρεις εγώ είμαι ήδη συνεργάτης της τράπεζάς σας και σε άλλες τρεις τράπεζες και σας έχω αποδείξει ότι σας συμβουλεύω σωστά και σας προστατεύω από κακοτοπιές. Άρα μάλλον δεν θα θυμώσεις μαζί μου επειδή σου λέω την αλήθεια τώρα!»
Περάσαμε την επόμενη μία ώρα με τον τραπεζικό μας φίλο να προσπαθεί να μας εξηγήσει πως ήμασταν παράλογοι να ζητάμε δάνεια χωρίς αυτούς τους «πολύ λογικούς» όρους. Όταν χωρίσαμε το μεσημέρι, μου είπε ότι δεν φταίει αυτός για το πώς λειτουργεί το σύστημα, απλά μετέφερε τι ίσχυε εκείνη τη στιγμή, κάτι απολύτως σωστό…
Δάνεια εν μέσω πολέμου, πληθωρισμού, ανόδου επιτοκίων και ενεργειακής κρίσης…
Η Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια έχει επιλέξει το μοντέλο της υπερ-φορολόγησης του ιδιωτικού τομέα, στραγγίζοντας / εξοντώνοντας όποιον δεν βγάζει πολλά κέρδη ή δεν μπορεί να τα κρύψει (λάθος, αλλά συμβαίνει). Αυτή η πολιτική σε συνδυασμό με την παρατεταμένη κρίση λόγω των μη μεταρρυθμίσεων και του μοιράσματος χρημάτων στην κοινωνία παίρνοντας δάνεια, οδήγησε σταδιακά 8 – 9 στους 10 παραγωγικούς Έλληνες να έχουν χρέη στην Εφορία, στα ασφαλιστικά ταμεία ή / και στις τράπεζες. Αυτοί όλοι έχουν δυστυχώς αποκλειστεί από το τραπεζικό σύστημα και μόνο ένα μικρό μέρος τους έχει καταφέρει να μάθει να δουλεύει μετρητοίς, επιβιώνοντας.
Για τους υπόλοιπους, εκτός από το ερώτημα για το αν έχει νόημα να πάρει κάποιος δάνειο την ώρα που υπάρχει πόλεμος «στη γειτονιά» και τα ενεργειακά κόστη είναι ανεξέλεγκτα, υπάρχει πάντα και το ερώτημα αν ένα δάνειο θα τους κάνει καλό ή θα τους καταστρέψει (αν είναι να πάρεις δάνειο για να χρεωθείς παραπάνω, απλά μην το κάνεις).
Αν μετά από όλα τα προβλήματα και τις προκλήσεις καταλήξεις ότι θέλεις δάνειο και μπορείς να το αποπληρώσεις, δημιουργώντας υπεραξίες και πολλαπλασιάζοντας τα χρήματά σου, τότε να θυμάσαι πως τους επόμενους μήνες οι τράπεζες θα σου λένε πολλά «ναι», όμως λίγες φορές θα καταλήγεις να πάρεις δάνειο με λογικούς όρους. Και εδώ δεν αναφέρομαι σε τραπεζικά καταστήματα στην επαρχία, που συχνά θυμίζουν μεγάλα ασφαλιστικά γραφεία (μιας και πιο πολλές ασφάλειες πουλάνε, παρά δάνεια), αλλά ακόμη και στα κεντρικά της περιφέρειας, ή στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.
Τους επόμενους μήνες ετοιμάσου να ακούς για το πώς οι τράπεζες μοιράζουν τσουβάλια δανείων «στην πραγματική οικονομία», αλλά στην πράξη θα δεις ότι οι όροι τους για εσένα / κανονικούς ιδιώτες και επιχειρήσεις θα είναι δυσβάσταχτοι, καλώς ή κακώς. Μην κοιτάς τα τελευταία στοιχεία του πρώτου τριμήνου του 2022, αφορούν φακέλους που ξεκίνησαν να δουλεύονται νωρίτερα. Το «από εδώ και πέρα» δες…
Είναι σωστό αυτό που κάνουν οι τράπεζες; Ως κάποιος που έχω συμβουλεύσει / συνεργαστεί με τράπεζες (στη Ρουμανία), αλλά και έχω αντιμετωπίσει προβλήματα από αυτές, δεν θα σου δώσω μία απλή απάντηση. Το μόνο που θα σου πω είναι ότι οι τραπεζίτες έχουν το δικό τους σκεπτικό και αντιλαμβάνονται αλλιώς το επιχειρείν. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να τους κρίνουμε, το συζητάμε για να είσαι προετοιμασμένος και να μη «φας πρόλογο», περιμένοντας θαύματα σε μία περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας, αυξημένου πληθωρισμού, αύξησης επιτοκίων κλπ.
Προσοχή με τα δάνεια τους επόμενους μήνες! Ρώτα πρώτα τον λογιστή σου / τον σύμβουλό σου για το θέμα!
Εσύ τι γνώμη έχεις;
ΥΓ.1. Ο τραπεζικός αυτός είναι πίσω στην Ελλάδα και όλοι τον καμαρώνουμε.
ΥΓ.2. Το Ρουμανικό τραπεζικό σύστημα έχει πλέον διπλάσιες καταθέσεις από δάνεια και κάτω από 2% «κόκκινα» δάνεια. Υγιέστατο…
Διατυπώστε την άποψη σας