Πώς δείχνει η πρώτη εικόνα του επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος το 2024; Έλα να την αναλύσουμε μαζί.
Την ώρα που σιγά σιγά το 2023 πλησιάζει στο τέλος του και το 2024 αρχίζει να φαίνεται από μακριά, ήδη μπορούμε να διακρίνουμε πολλά από τα στοιχεία που θα μας «συνοδεύσουν» τη νέα χρονιά και θα διαμορφώσουν το περιβάλλον που θα κινηθούμε, στο επιχειρείν και τις επενδύσεις. Έχω ήδη προχωρήσει στη «χαρτογράφηση» του τι μας περιμένει και νομίζω πως έχει αξία και σημασία να το δούμε σήμερα (το πώς προτείνω να προετοιμαστούμε για αυτό που έρχεται θα το συζητήσουμε στην εκδήλωση που ετοιμάζω τον Νοέμβριο και σε μελλοντικό άρθρο).
Πάμε να δούμε λοιπόν τι φαίνεται στον ορίζοντα για τη νέα χρονιά… (μέχρι τώρα, γιατί ως τότε μπορεί να σκάσουν μύτη και τίποτε εξωγήινοι και να ψάχνουμε βίντεο από τα παλιά XFiles για να μελετήσουμε τι θα κάνουμε…)
Οι διεθνείς γεωπολιτικές προκλήσεις
Τα τελευταία χρόνια έχουμε… πάθει ανοσία ζώντας καθημερινά σε ένα όλο και πιο σύνθετο διεθνές περιβάλλον, που μας επηρεάζει άμεσα και έμμεσα…
1. Η φρικιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και οι προεκτάσεις της
Όσα έγιναν τις προηγούμενες μέρες στο Ισραήλ φαίνεται πως σίγουρα έχουν προεκτάσεις που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ακόμη, ούτε κάποιος μπορεί να προβλέψει πόσο «μακριά» θα φτάσει το Ισραήλ μετά από αυτό το μακελειό.
Το θέμα έχει στρατιωτικές, γεωστρατηγικές και ενεργειακές προεκτάσεις, ενώ οι οικονομικές είναι αυτονόητες… (πχ σε θέματα που μας ενδιαφέρουν: Τι θα αλλάξει με τους Ισραηλινούς που επενδύουν στο εξωτερικό; Θα συνεχίσει αυτή η επιλογή τους εν καιρώ πολέμου; Τι θα συμβεί με τον τουρισμό τους κλπ. Όλα αυτά είναι δευτερεύοντα σήμερα, όμως τους επόμενους μήνες θα έρθουν σε πρώτο πλάνο).
2. Ο συνδυασμός του κτυπήματος της Χαμάς + με τους πανηγυρισμούς στις μεγάλες πόλεις ανά τον κόσμο + η αλλαγή στην προσέγγιση κάποιων Ευρωπαϊκών χωρών στο θέμα της ανεξέλεγκτης αποδοχής μεταναστών
Το κτύπημα αυτό θα αφυπνίσει πολλούς ανθρώπους που πίστευαν πως «τίποτε κακό και απροσδόκητο δεν μπορεί να συμβεί». Οι πανηγυρισμοί στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης (εδώ στην Αθήνα) και του κόσμου δείχνουν ξεκάθαρα πως η άποψη ότι οι πολίτες αυτοί θα ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες είναι ουτοπική. Κάποιες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρχίζουν να σκέφτονται τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στις χώρες τους (Γαλλία, Σουηδία κλπ), προσπαθώντας να συνδυάσουν την καταστολή ενδεχόμενων απειλών, με τον σεβασμό των δικαιωμάτων κάθε πολίτη.
Τα παραπάνω μάλλον θα οξυνθούν τη νέα χρόνια και ακόμη και οι πιο ειδικοί δεν νομίζουν να μπορούν να προβλέψουν τις εξελίξεις. Όλα αυτά έχουν άμεση σχέση με το οικονομικό μας περιβάλλον…
Το πρώτο βιβλίο για το Επιχειρείν στην Ελλάδα
«Το Πρώτο Βήμα», από τις εκδόσεις Καστανιώτη
Σε όλα τα καλά βιβλιοπωλεία στην Ελλάδα και την Κύπρο!
3. Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Δεν φαίνεται να τελειώνει, παρά τις διαβεβαιώσεις των ειδικών. Μας αφορά τόσο για τις τιμές βασικών αγαθών (σιτάρι και όχι μόνο), αλλά και γιατί οποιοδήποτε απρόοπτο γεγονός εκεί μπορεί να έχει συνέπειες στον ενεργειακό κλάδο. (Στρατιωτικός ειδικός δεν είμαι, αλλά δεν νομίζω πως έχουμε δει όλα τα «επεισόδια» του έργου αυτού).
4. Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η προεκλογική χρονιά
Στις ΗΠΑ ο Donald Trump προηγείται πλέον του Joe Biden στον μέσο όρο των δημοσκοπήσεων του realclearpolitics, την ώρα που ο νυν πρόεδρος έχει να αντιμετωπίσει σειρά εσωτερικών και διεθνών προκλήσεων. Η προηγούμενη προεκλογική χρονιά στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου ήταν γεμάτη «απρόβλεπτα γεγονότα» και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την εμφάνιση τέτοιων συμβάντων και του χρόνου.
Βάλε μέσα στο cocktail τα θέματα της Κίνας και όλα τα υπόλοιπα διεθνή (κρατώντας στο μυαλό σου πως η κατάσταση στο Ισραήλ μπορεί να μη σταματήσει σε τοπικό επίπεδο, αλλά να επεκταθεί προς το Ιράν) και μάλλον καταλαβαίνεις ότι «δεν θα πλήξουμε» τη νέα χρονιά.
Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον
Όταν το καλοκαίρι του 2022 έγραφα για 24 δύσκολους μήνες που ακολουθούν για κάθε μικρομεσαίο επαγγελματία, κάποιοι θεώρησαν πως υπερβάλλω. Τώρα νομίζω πως η νέα χρονιά δεν μας επιφυλάσσει πολλές ευχάριστες εκπλήξεις…
5. Τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλά
Με τον πληθωρισμό να μην πέφτει και τις στρεβλώσεις που τον κρατούν ψηλά να παραμένουν, δύσκολα θα δούμε τα επιτόκια να πέφτουν διεθνώς το 2024. Αν όμως δεν πέσουν, τότε κάθε μήνα που περνάει θα είναι όλο και πιο πιθανό να έχουμε κάποιο πιστωτικό γεγονός με τράπεζα / μεγάλη εταιρεία που δεν θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της. (Εδώ η ανάλυσή μου τον Μάρτιο για τα προβλήματα στις αμερικανικές τράπεζες).
Η ασυνήθιστη κατάσταση στην αγορά ομολόγων, η «νευρικότητα» στα Χρηματιστήρια κλπ δεν είναι κάτι το προσωρινό…
6. Οι τιμές της ενέργειας παραμένουν ψηλά
Για πολλούς λόγους που έχουν αναλυθεί και λογικά ήδη γνωρίζεις, το κόστος της ενέργειας διεθνώς παραμένει πολύ υψηλό. Κάθε νέο γεγονός μπορεί να είναι λόγος περαιτέρω ανόδου τους…
Το Ελληνικό οικονομικό περιβάλλον
Δεν σου γράφω περισσότερα για τα διεθνή, νομίζω συμφωνούμε πως η νέα χρονιά δείχνει εξόχως «προβληματική» σε αυτό το μέτωπο. Πάμε να δούμε και τα δικά μας, μιας και ούτε στα καθ’ ημάς διαφαίνεται μία εύκολη χρονιά…
7. Θα αυξηθεί η φορολογία;
Προσωπικά έχω γράψει κατ’ επανάληψη πως περιμένω αύξηση φόρων στην Ελλάδα μετά τις εκλογές, πχ δες εδώ και εδώ. Όχι τυχαία, το προηγούμενο διάστημα ξεκίνησαν οι «διαρροές» για αυξήσεις στη φορολογία των μικρομεσαίων, «ως μέτρο για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής». (Δηλαδή κάποιοι σοφοί άνθρωποι σκέφθηκαν πως αν 7/10 Έλληνες δηλώνουν κάτω από 10.000 Ευρώ εισόδημα και 9/10 κάτω από 20.000 Ευρώ, αν αυξήσουν τη φορολογία σε αυτούς τους πολίτες, αυτοί θα έρθουν με χαρά να πληρώσουν τον επιπλέον φόρο, δεν θα ψάξουν τρόπο να τον αποφύγουν…)
Ελπίζω τελικά να μη γίνει αυτό το λάθος, όμως και μόνο η αναφορά του στον δημόσιο διάλογο προκαλεί εκνευρισμό και χαλάει το επιχειρηματικό περιβάλλον, ενώ αν τελικά συμβεί τη νέα χρόνια, πιθανότατα να οδηγήσει σε αποτελέσματα αντίθετα από αυτά που αναμένονται.
ΥΓ. Τη φοροδιαφυγή την πιάνεις κυνηγώντας τη και δίνοντας κίνητρα για να μην έχει λόγο κάποιος να ρισκάρει να τον πιάσουν, όχι αυξάνοντας τα κίνητρά του να δοκιμάσει να μη δηλώσει έσοδα. Τουλάχιστον αυτό είναι η προσωπική μου άποψη, μιλώντας με 1.000+ μικρομεσαίους τον χρόνο και συμβουλεύοντας 200+ εξ’ αυτών. Μπορεί όμως και να μην ξέρω, δεν αποκλείεται…
8. Οι επιπτώσεις από τις καταστροφές και η ψηφιακή κάρτα εργασίας
Ασφαλής φαίνεται η πρόβλεψη ότι το πρόβλημα της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού φαίνεται πως θα ενταθεί πάρα πολύ τη νέα χρονιά. Την ίδια ώρα η ψηφιακή κάρτα εργασίας θα εφαρμοστεί παντού, εκτός από το δημόσιο βεβαίως, και θα προκαλέσει πολλές αρνητικές παρενέργειες σε μικρομεσαίους που δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν. Το σωστό αυτό μέτρο θα αλλάξει πολλά…
Όλα αυτά θα συμβούν την ώρα που θα τη νέα χρονιά θα αρχίσουμε να ζούμε πιο έντονα στο πετσί μας τις συνέπειες από τις βιβλικές καταστροφές στη Θεσσαλία, τον Έβρο και την Εύβοια…
ΥΓ.Στο γράφω από τώρα, για να μην πεις πως δεν το ήξερες: Με τις ΗΠΑ να δίνουν μεγάλα (οικονομικά και ενεργειακά) κίνητρα μετεγκατάστασης σε βιομηχανίες και την Ευρώπη να κοιμάται τον ύπνο του δικαίου, το επόμενο κύμα φυγής «μεσαίων» στελεχών θα είναι προς τα εκεί, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Γίνονται αλλεπάλληλα ρεκόρ κατασκευής νέων εργοστασίων, τα οποία εύκολα ή δύσκολα θα βρουν εργάτες, αλλά υποψιάζομαι πως θα ζοριστούν να βρουν «μεσαία» στελέχη. Κράτα το στο μυαλό σου για την περίοδο 2024 – 2026…
9. Η στρέβλωση, της στρέβλωσης, τη στρέβλωση, ω στρέβλωση στα ακίνητα!
Εκτός από όλες τις άλλες στρεβλώσεις που υπάρχουν στην αγορά ακινήτων στη χώρα μας (πχ σου ανέλυσα τις παρενέργειες του προγράμματος «το Σπίτι μου»), το 2024 θα μας κάνει να ζήσουμε και νέες συγκινήσεις, νέες περιπέτειες! Παραδειγμα ο ψηφιακός φάκελος ακινήτου που είναι εξαιρετική ιδέα, αλλά η υλοποίησή της κολλάει και καθυστερεί μεταβιβάσεις, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σιγά σιγά σε άλλη μία στρέβλωση για τον κλάδο.
Τα εκτός σχεδίου ακίνητα (σου εξήγησα το πρόβλημα) παραμένουν στον αέρα και γενικότερα η αγορά βρίσκεται σε μία πολύ παράξενη κατάσταση, με πολλούς να περιμένουν άνοδο, άλλους να περιμένουν πτώση κλπ. (Εδώ μπορείς να βρεις την περσινή μου πρόβλεψη για το 2023 και εδώ την πρόβλεψή μου για τα ενοίκια. Στις 22 Νοεμβρίου θα παρουσιάσω τις προβλέψεις μου για το 2024 και για τις δύο αυτές κατηγορίες).
Χρειάζεσαι σοβαρή καθοδήγηση για την επιχειρηματική / επενδυτική σου δραστηριότητα;
Κάθε μήνα συμβουλεύω ως 3 άτομα ή εταιρείες που χρειάζονται «μία out of the box προσέγγιση»
Γράψε μου για να μιλήσουμε! (Η υπηρεσία αυτή έχει κόστος)10. Μειώνονται τα pass, ακριβότερη η ενέργεια, πέφτει η αγοραστική δύναμη
Το 2024 φαίνεται πως η κυβέρνηση θα δοκιμάσει ένα πρόγραμμα «μεθαδόνης», συγνώμη, σταδιακής μερικής απεξάρτησης της κοινωνίας μας από τα πάσης φύσεως pass και επιδόματα, με τα οποία έχουν συνηθίσει να ζουν πολλοί συμπολίτες μας εδώ και 8 χρόνια. (Επειδή στην Ελλάδα όλα γίνονται «οριζόντια, για όλους» δυστυχώς η μπάλα θα πάρει και αυτούς που πραγματικά τα έχουν ανάγκη). Την πιέζει η Ευρωπαϊκή Ένωση προς αυτή την κατεύθυνση.
Ταυτόχρονα η ενέργεια είναι ακριβή (η τιμή της βενζίνης «σκαρφάλωσε» ξανά τον τελευταίο καιρό) και η αγοραστική δύναμη των πολιτών πέφτει ραγδαία. Όλα αυτά θα τα συναντήσουμε μπροστά μας τη νέα χρονιά και νομίζω πως θα ζήσουμε το ξεκίνημα σημαντικών αλλαγών πχ στο εμπόριο.
Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι
Για να είμαστε δίκαιοι, η Ελληνική οικονομία έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια και η επενδυτική βαθμίδα σίγουρα θα βοηθήσει τη νέα χρονιά. Το κακό είναι πως αυτή η μεγάλη αλλαγή έρχεται σε μία περίοδο που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί όπως θα έπρεπε, λόγω του διεθνούς περιβάλλοντος και των πολλών προκλήσεων που υπάρχουν. Πάντως σύγκριση με πρόσφατο παρελθόν (2015 – 2019) δεν μπορεί να γίνει, πλέον έχουμε επιστρέψει σε μία σχετική κανονικότητα.
ΥΓ. Σκέψου ότι πανηγυρίζουμε επειδή το 2024 θα επιστρέψουμε στο ΑΕΠ του 2009, την ώρα που η Ρουμανία την ίδια περίοδο θα έχει τριπλασιάσει το δικό της και θα μας περνάει πλέον κατά 110 – 120 δις Ευρώ…
Δεν είναι όλα «μαύρα» και δύσκολα
Κάπως έτσι «χαρτογραφώ» μέχρι τώρα την κατάσταση για το επιχειρείν και τις επενδύσεις τη νέα χρόνια. Μπορούμε να πούμε πολλά περισσότερα (πχ για τις προκλήσεις του τουρισμού κλπ), όμως νομίζω πως έχεις καταλάβει την οπτική μου, ενώ την ίδια ώρα μπορεί να έχουμε και θετικές εκπλήξεις, πχ στα Ευρωπαϊκά προγράμματα.
Όλα αυτά φυσικά δεν σημαίνουν πως θα διαλυθούμε τους επόμενους 14 μήνες! Ο μέσος άνθρωπος του επιχειρείν και των επενδύσεων στην Ελλάδα είναι τόσο μπαρουτοκαπνισμένος, που μπορεί άνετα να περάσει με μπρίο από όλες αυτές τις φουρτούνες και «να βγει στη στεριά». Νομίζω όμως πως είναι σημαντικό να ξέρουμε το που βαδίζουμε, για να προγραμματίσουμε με ηρεμία τις επόμενες κινήσεις μας και να μπορέσουμε όσο είναι δυνατόν να αποφύγουμε κάποια απρόοπτη ζημιά.
Αγαπητό μας 2024, δεν βλέπω να τα πάμε καλά, συμμαζέψου λίγο, προλαβαίνεις ακόμη!
Εσύ τι γνώμη έχεις;
Το 5 με την παραμονή των επιτοκιων σε “ψηλά” επίπεδα δεν το λες και αρνητικό!! Τα καταθετικά επιτοκια πρεπει να γινουν 3-4% και τα δανειστικά 5-6% και εκει να παραμεινουν..Δεν μπορει να δανειζονται καποιοι τα χρηματα του καταθετη φτηνά και να εχουν την αξίωση να κερδισουν πολλαπλασια απο αυτον απο την επενδυση που εκαμαν με τα δικα του χρηματα.
Έτσι “θα έπρεπε” να είναι, όμως δεν συμβαίνει αυτό + τα υψηλά επιτόκια έχουν πολλές παρενέργειες στην πραγματική οικονομία και τις κυβερνήσεις…