«Βγάζω 700 – 1.000 Ευρώ τον μήνα και δεν μου αρέσει η ζωή μου. Μπορώ να την αλλάξω; Πώς;» (Η μέθοδος και οι αλήθειες)

Φαντάσου ότι ταξιδεύεις πίσω στον χρόνο και φτάνεις στον Σεπτέμβριο του 1995. Έχει τελειώσει η κηδεία ενός πατέρα και βλέπεις «στο τραπέζι» τη γυναίκα του και τα τρία τους παιδιά, 20, 19 και 15,5 χρονών. Η οικογένεια έχει κρεοπωλείο, ο μεγάλος έχει ήδη προλάβει να πάθει μεγάλη οικονομική ζημιά. Έχουν ένα σπίτι. Αν σου ζητήσω να προβλέψεις τη διαδρομή τους στον χρόνο, συμφωνείς μαζί μου πως πιθανότατα θα έχουν ταλαιπωρηθεί στη ζωή τους και σήμερα θα παλεύουν και αυτοί μήνα με τον μήνα για την επιβίωση, όπως έχει φτάσει ένα μεγάλο τμήμα των Ελλήνων σήμερα; Συμφωνείς ότι με βάση τη γνώμη των πολλών η μοίρα τους ήταν περίπου προδιαγεγραμμένη;

Μετά από πολλές φουρτούνες και ανεβοκατεβάσματα στη ζωή, ο νεώτερος γιος της οικογένειας είναι σήμερα καθηγητής πανεπιστημίου στην Αγγλία, έχοντας την έδρα των διεθνών επιχειρήσεων σε ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια στη χώρα. Πήγε εκεί χωρίς να ξέρει κανέναν, χωρίς γνωριμίες. Ο δεύτερος και ο πρώτος (εγώ είμαι αυτός) έχουν δουλειές στη Ρουμανία και την Ελλάδα και δόξα τω Θεώ αυτή τη στιγμή είναι και αυτοί μία χαρά.

Ψηλά το κεφάλι

Σήμερα θέλω να μιλήσουμε οι δυο μας:

• Εσύ είσαι ένας άνθρωπος που για διαφορετικούς λόγους δεν έχεις καταφέρει να αποκτήσεις στη ζωή αυτά που θέλεις, όσα νιώθεις ότι δικαιούσαι. Που πιθανότατα ταλαιπωρείσαι οικονομικά, πνευματικά και ψυχολογικά, που επιθυμείς να προοδεύσεις, μα νιώθεις ότι «το σύστημα δεν σου το επιτρέπει».
• (Αν είσαι άλλος ένας τεμπέλης, που βαριέται να δουλέψει και απλά ψάχνει δικαιολογίες ταλαιπωρώντας τους γύρω του, το κείμενο αυτό δεν είναι για σένα).

• Εγώ είμαι ο Ηλίας, ο γιος ενός κρεοπώλη από την Κατερίνη, δουλεύω από τα 12, ορφανός στα 20, που έχω πέσει (οικονομικά) 4 φορές και έχω ξανασηκωθεί άλλες τόσες. Που έχω «κάνει φτωχός», έχω πληρώσει τους υπαλλήλους μου και έχω μείνει με 10.000 δραχμές (29,30 Ευρώ) στην τσέπη, που έχω περάσει μέσα από τη φωτιά, που έχω επιλέξει να μη φάω για να μη χρωστάω.

Μπορεί να μην έχω ζήσει ακριβώς τις δυσκολίες που έχεις ζήσει εσύ, όμως, πίστεψέ με, ίσως να μην ήθελες να ζήσεις και εσύ τις δικιές μου. Είμαι πάντως σαν και εσένα, ανήκουμε στην ίδια τάξη ανθρώπων και πιθανότατα να έχεις καλύτερες σπουδές από τις δικές μου. 

Μπορεί στο μέλλον να ξαναπέσω, όμως προς το παρόν έχω καταφέρει να αλλάξω επίπεδο, ενώ ξεκίνησα από την ίδια αφετηρία με εσένα, ίσως και χαμηλότερα. Για αυτό και αν θέλεις όντως να αλλάξεις τη ζωή σου, να τη βελτιώσεις ή να την ανεβάσεις σε άλλο επίπεδο, έλα να μιλήσουμε τη γλώσσα της αλήθειας και να δούμε τι μπορείς να κάνεις στην πράξη…

Και πρώτα από όλα, ψηλά το κεφάλι. Το ότι σήμερα κάποιος δεν έχει χρήματα δεν σημαίνει ότι είναι κατώτερος από κάποιον που έχει, ούτε αποκλείει ότι θα έχει αύριο, στο μέλλον. Όλοι στην ίδια τουαλέτα πάμε, το ίδιο και ο πρόεδρος ή ο βασιλιάς, λέει η μητέρα μου. Σεβόμαστε τους πάντες, αναγνωρίζουμε τις αξίες, αλλά κατώτεροι κάποιου δεν είμαστε.

Τα τρία βασικά προβλήματα που έχεις να αντιμετωπίσεις

(Αρχίζω με αυτά, έτσι ώστε αν απογοητεύεσαι τόσο εύκολα, να μη διαβάσεις παρακάτω).

Α. Καμία κοινωνία δεν είναι φτιαγμένη για να περνάνε καλά όλοι

Αφήνοντας στην άκρη τα ψέματα και τις θεωρίες ανθρώπων που προσπαθούν να σου πουλήσουν όνειρα (και να σου αποσπάσουν την ψήφο ίσως), δεν υπάρχει στην ανθρώπινη ιστορία κοινωνία ανθρώπων που ήταν όλοι ίσοι και όλοι πέρναγαν καλά. Στην αρχαία Αθήνα κάθε ελεύθερος πολίτης ασκούσε τα δημοκρατικά του καθήκοντα έχοντας στο σπίτι του δούλους. Στη Σπάρτη το ίδιο, είλωτες τους έλεγαν εκεί. Σε κάθε πολίτευμα, θρησκεία κλπ υπάρχουν οι τάξεις των ανθρώπων (μάλιστα υπάρχουν θρησκείες που λένε στους πιστούς τους πως αν σε αυτή τη ζωή αντέξουν να είναι φτωχοί, στην επόμενη ζωή θα γυρίσουν πλούσιοι κλπ).

Το ίδιο ισχύει και στη σημερινή μας κοινωνία. Μην τρως παπά, δεν πρόκειται να τα καταφέρουμε όλοι, ούτε καν να κρατηθούν ψηλά αυτοί που θα φτάσουν εκεί. Η ζωή είναι γεμάτη ανατροπές, ατυχίες, κακές επιλογές, σπατάλες κλπ. Σίγουρα όμως «το σύστημα» δεν είναι υπέρ σου. Δεν έχει φτιαχθεί για να σου επιτρέπει να σηκώσεις εύκολα το κεφάλι και να αλλάξεις επίπεδο. Συνήθως προσπαθεί να σε πείσει ότι «καλά είσαι και έτσι» και να σε «κοιμήσει» για να τα παρατήσεις. Με την εμφάνιση του Facebook, η προσπάθεια αυτή πολλαπλασίασε την επιτυχία της.

Β. Η τεράστια πληγή των social media

– «Ρε Ηλία, εγώ παίρνω 700 – 1.000 Ευρώ τον μήνα και μου λες ότι ένα από τα βασικά μου προβλήματα είναι το Facebook; Τρέλα πουλάς;»

Όχι, δεν πουλάω τρέλα. Η εμφάνιση των social media έκανε πολύ κόσμο να νιώσει άβολα για τη ζωή που ζει, βλέποντας την (αληθινή ή ψεύτικη) ζωή κάποιων άλλων, επώνυμων ή φίλων του. Τα συνθήματα της τελευταίας 20ετίας «ζήσε τη στιγμή» και «πρώτα ο εαυτός σου» με το Facebook και τα υπόλοιπα social media μετατράπηκαν σε κρυφό θυμό για άπειρους ανθρώπους, που όσο και να προσπαθούν δεν καταφέρνουν να ζήσουν όπως κάποιοι άλλοι. Και απογοητεύονται. Και τα παρατάνε. Και βουλιάζουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν…

Εσύ τι νομίζεις; Ότι η γιαγιά και ο παππούς σου θα είχαν μείνει σίγουρα παντρεμένοι αν υπήρχαν τα social media στην εποχή τους; Εγώ λέω πως θα χώριζαν πολλαπλάσιοι από όσους το έκαναν τελικά. Το ίδιο πιστεύω και για την υπομονή τους στις στερήσεις και τις δυσκολίες. Δεν έβλεπαν άλλους να ζουν καλά = δεν τους ενοχλούσε να ζουν αυτοί άσχημα.

Η πληγή αυτή των social media είναι σαν μία «σειρήνα», που σου ψιθυρίζει κάθε μέρα «μην προσπαθείς, είναι μάταιο. Αδικία παντού, δυσκολίες, δεν θα τα καταφέρεις, ψάξτο αλλιώς, μην είσαι σοβαρός. Κοίτα τους άλλους, εσύ γιατί όχι;»

Γ. Η λάθος παιδεία που έχει προσφέρει το σχολείο και η μέση Ελληνική οικογένεια τις τελευταίες δεκαετίες

Ξέρουμε και οι δυο μας ότι η παιδεία που προσφέρει το Ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης δεν στοχεύει στο να σου μάθει να σκέφτεσαι, να αγωνίζεσαι, να διακρίνεσαι, να προσπαθείς να ξεπεράσεις τον εαυτό σου. Αυτό θεωρείται σχεδόν αμαρτία. Σε παραδίδει στην κοινωνία σε μία μέση κατάσταση και αφήνει σε εσένα την επιλογή για το αν θα προσπαθήσεις να αλλάξεις τη ζωή σου ή όχι. (Σου αφήνει την επιλογή, την ώρα που το σύστημα είναι εναντίον σου και η «σειρήνα» σου λέει «μην το κάνεις»).

Καλώς ή κακώς μετά το 1981 η μέση Ελληνική οικογένεια άλλαξε απόψεις για τη ζωή, τον κόσμο, τη δουλειά, τις αρχές και αξίες των παιδιών της. Πιθανότατα να σε παραμύθιασαν και εσένα λέγοντάς σου ότι σπουδάζοντας οτιδήποτε («χαρτί να είναι») θα πρέπει να βρεις δουλειά εκεί που σου αρέσει, με τις συνθήκες που σου αρέσουν. Ξέρουμε και οι δυο μας πως όλο αυτό είναι περισσότερο το επιχείρημα που λένε οι γονείς στον εαυτό τους, για να τον πείσουν πως «αφού σπούδασα το παιδί μου, έκανα το καθήκον μου απέναντι σε αυτό». 

Δυστυχώς κανείς δεν σου χρωστάει τίποτε και όσο χάνεις χρόνο περιμένοντας να σου το δώσει, τόσο λιγότερες ευκαιρίες θα έχεις για να κερδίσεις μόνος σου αυτά που δικαιούσαι.

ΥΓ. Η ίδια οικογένεια τις περισσότερες φορές θεωρεί «τραγωδία», «ήττα», «ντροπή» και «καταστροφή» να πας σε άλλη πόλη, ή χώρα. Να ανοίξεις τα φτερά σου, να πας εκεί που μπορείς να αλλάξεις πραγματικά τη ζωή σου. Όχι. «Πρέπει» να είσαι κολλημένος σε ένα μέρος και ας βασανίζεσαι χωρίς προοπτικές, «πρέπει να το παλέψεις» για να παριστάνεις τον πατριώτη, «μαυρίζοντας» στον Τειρεσία, χρωστώντας, ανεχόμενος τα πάντα, χωρίς στρατηγική, χωρίς πλάνο, χωρίς ελπίδα, χωρίς προοπτική. «Πρέπει» να είσαι κοντά. Αυτό.

Τα τρία μεγάλα πλεονεκτήματα που έχεις με το μέρος σου

Πάμε να δούμε και τρία μεγάλα πλεονεκτήματα που έχεις, αν αποφασίσεις ότι θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου (πάντα αναφέρομαι μέσω δουλειάς και σχεδίου, από αυτά ξέρω εγώ).

Α. Ζεις στην εποχή που η τεχνολογία όντως μπορεί να βοηθήσει κάποιον σαν εμάς να αλλάξει επίπεδο

Πριν 20 χρόνια σαν σήμερα ήμουν στην όμορφη Κατερίνη της υπέροχης Πιερίας και μαζί με τον αδερφό μου είχαμε τη μεγαλύτερη τοπική εφημερίδα, μόνοι κάτω των 30 απέναντι σε ανταγωνιστές ηλικίας άνω των 50. Αν έγραφα εκεί αυτό το κείμενο, η πιθανότητα να μάθαινες την ύπαρξή του είναι μικρότερη από το να κερδίσεις αύριο το Τζόκερ μετά από 20πλό jack pot. Η ίδια τεχνολογία που μας έχει κάνει να ενοχλούμαστε για αυτά που δεν έχουμε ενώ τα έχουν οι άλλοι είναι αυτή που μας επιτρέπει σήμερα να αλλάξουμε τη ζωή μας, αν την εκμεταλλευτούμε σωστά.

«Να την εκμεταλλευτούμε» δεν σημαίνει (για μένα) ότι το να κάνουμε ένα προφίλ στο Instagram και να ποστάρουμε ημίγυμνες φωτογραφίες μας, στέλνοντας τον κόσμο στο OnlyFans για να πληρώσει και να δει «τα υπόλοιπα» είναι η λύση. Το σέβομαι ως στρατηγική, όμως δεν νομίζω ότι σε οδηγεί στο «επόμενο επίπεδο», παρά σε βοηθά προσωρινά να ζήσεις καλύτερα.

(«Καλύτερη ζωή» δεν είναι 10 ταξίδια με ωραίες φωτογραφίες, αλλά αλλαγή του βιωτικού και κοινωνικού σου επιπέδου).

Όμως σήμερα μπορείς να μάθεις τα πάντα μέσω internet, να στήσεις δουλειές από το μηδέν, να επικοινωνήσεις με ανθρώπους, να αγοράσεις και να πουλήσεις, να φτιάξεις τη σωστή δημόσια εικόνα σου κλπ. Κράτα στο μυαλό σου ότι είμαστε η πρώτη γενιά που έχει αυτή την πολυτέλεια. (Το ότι για τους περισσότερους παραμένει αναξιοποίητη δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς εσύ να τη χρησιμοποιήσεις υπέρ σου).

Β. Όσο περνάνε τα χρόνια, λιγοστεύουν επικίνδυνα οι σοβαροί, υπεύθυνοι και φιλόδοξοι

Παλιά έλεγαν «φελλό» κάποιον επιφανειακό άνθρωπο, χωρίς ουσία, περιεχόμενο, σοβαρή προσωπικότητα, ικανότητα να συμμετάσχει με επιχειρήματα σε σοβαρό διάλογο. «Κάνει θόρυβο στην αρχή όπως ο φελλός του μπουκαλιού, όμως στη συνέχεια δεν έχει ουσία». Οι «φελλοί» ήταν η εξαίρεση σε μία κοινωνία που αγοράζε αυτοκίνητα και μπορούσε ακόμη και να τα ψευτοεπισκευάσει, διαβάζοντας τις οδηγίες χρήσεως. Τώρα πλέον αποτελούν μία ισχυρή μειοψηφία, όντας εκπαιδευμένοι να μην έχουν επιχείρηματα αλλά απλά να ουρλιάζουν τσιτάτα και ατάκες, να αλλάζουν γνώμη ανάλογα με τα συμφέροντά τους και (το κυριότερο όλων) να μη θέλουν καμία ευθύνη στη ζωή.

Οι λόγοι που ως κοινωνία έχουμε μεταφερθεί από τις σπηλιές στις σημερινές μας πόλεις και χωριά είναι αρκετοί. Ένας από αυτούς είναι ότι εμπιστευόμαστε μία σειρά από ανθρώπους που έχουν μία ευθύνη και παραδίδουν αυτό που υπόσχονται = κάνουν τη δουλειά τους. Τα τελευταία 10 χρόνια φαίνεται ότι σταμάτησαν να αναπληρώνονται οι άνθρωποι αυτοί, έτσι φεύγουν πολλοί μεγάλης ηλικίας και δεν παίρνει τη θέση τους ίσος αριθμός νεώτερων. Θεωρητικά ακούμε ότι θα έρθουν τα ρομπότ και τα προγράμματα για να καλύψουν το κενό, όμως ενώ σε θέσεις χωρίς ευθύνη αυτό θα γίνει σε 10 – 15 χρόνια (είχα γράψει το 2021 για τον κόσμο του 2035, τώρα πλέον το καταλαβαίνουν περισσότεροι, με την εμφάνιση του ChatGPT), σε θέσεις ευθύνης τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Καλοί είναι οι «cool τύποι και χαρακτήρες», όμως όσο περνάνε τα χρόνια κάποιος θα πρέπει να αναλάβει να διευθύνει μία επιχείρηση, να γίνει αρχιτεχνίτης, να γίνει υψηλόβαθμος πωλητής κλπ. Μειώνονται επικίνδυνα οι σοβαροί, υπεύθυνοι και φιλόδοξοι άνθρωποι = αν εσύ είσαι / γίνεις ένας από αυτούς, σε διαβεβαιώ ότι οι πιθανότητες επιτυχίας πολλαπλασιάζονται.

Να στο απλοποιήσω: Αν ρωτήσεις τους γονείς σου, παλιά υπήρχαν 10 καλοί μάστορες που γνώριζαν και εμπιστεύονταν. Τώρα είναι 2 ή 3 = ανοίγουν θέσεις και αυτό συμβαίνει σε όλα τα επαγγέλματα (όχι, από influencers και content creators είμαστε γεμάτοι, ευχαριστώ).

Θα μου πεις ότι δεν είναι αλήθεια (γιατί δεν συμβαίνει στον περίγυρό σου), όμως μόνο ο αδερφός μου και εγώ έχουμε σταματήσει 5 – 6 νέα επιχειρηματικά βήματα επειδή δεν θεωρούμε ότι θα βρούμε τους σωστούς ανθρώπους να τα στελεχώσουν, όσο και αν τους πληρώσουμε. Σαν εμάς ξέρω άλλους 80 – 10 ανθρώπους με επιχειρήσεις που θέλουν να κάνουν νέα βήματα, επεκτάσεις κλπ και δεν βρίσκουν πρόσωπα για να βασιστούν, ακόμη και αν τους κάνουν συνεταίρους!

Γ. Στην Ελλάδα (και ίσως διεθνώς) πλέον οι περισσότεροι στις δουλειές μας παριστάνουμε κάτι που δεν είμαστε

Πρώτη μου φορά το άκουσα από έναν φίλο τραπεζικό στη Ρουμανία το 2009. Όταν μέσα σε 4 – 5 χρόνια τα 500 τραπεζικά καταστήματα έγιναν 5.000 και οι 15 τράπεζες έγιναν 40, προσελήφθησαν για δουλειά πάσης φύσεως άσχετοι που είχαν ένα πτυχίο. Οι στοιχειωδώς σοβαροί έπαιρναν μεταγραφή κάθε 3 – 6 μήνες, στα 2 χρόνια έγιναν διευθυντές υποκαταστήματος και σε άλλα 2 – 3 έφτασαν σε θέσεις διοίκησης. Ήταν «τυχεροί»; Ναι και όχι. Ναι, γιατί βρέθηκαν παρόντες στην κατάλληλη συγκυρία. Όχι, γιατί οι άνθρωποι δούλεψαν, έφτιαξαν μία εικόνα, έκτισαν σχέσεις, κάποιοι έφεραν και αποτελέσματα. Όλοι τους όμως εκμεταλλεύτηκαν αυτό που σου έγραψα πιο πάνω: Την έλλειψη σοβαρών ανθρώπων για να στελεχώσουν θέσεις ευθύνης.

Έχεις ακούσει ότι πολλές μεγάλες εταιρείες διώχνουν τα παλιά στελέχη με τους μεγάλους μισθούς και φέρνουν νέα στη θέση τους, με προαγωγή, χαμηλότερο μισθό και λιγότερη εμπειρία; Κάτι τέτοιο περίπου συμβαίνει στην Ελλάδα (και ίσως και διεθνώς, από αυτά που μαθαίνω). Οι περισσότεροι πλέον στις δουλειές παριστάνουμε κάτι που δεν είμαστε: Η καλή γραμματέας κάνει το στέλεχος πωλήσεων, το καλό στέλεχος πωλήσεων κάνει τον διευθυντή, ο καλός διευθυντής πωλήσεων κάνει τον διευθύνοντα σύμβουλο. Σε πάρα πολλές δουλειές όλοι καταλήγουν να έχουν πιο μεγάλη θέση από αυτή που θα είχαν κανονικά, ακριβώς λόγω του ότι δεν υπάρχουν αρκετοί σοβαροί άνθρωποι για να στελεχώσουν τη θέση αυτή. Ο βοηθός επισκευαστή σκάφους γίνεται ο ίδιος ο επισκευαστής, μιας και ο άλλος «πήρε μεταγραφή», ο «κοπτοράπτης video» κάνει τον «ειδικό στα social media» κλπ.

Αν δεν το έχεις πιάσει ως εδώ, όλα τα παραπάνω αποτελούν το μεγαλύτερό σου πλεονέκτημα, αν είσαι σοβαρός, εργατικός και δουλεύεις με πλάνο και στρατηγική: Δουλειές θα ανοίξουν και ευκαιρίες θα δοθούν, επειδή οι ανάγκες της αγοράς παραμένουν, ενώ οι άνθρωποι που μπορούν να τις καλύψουν λιγοστεύουν.

Η μέθοδος: «Πώς το κάνω;»

– «Καλά τα λόγια και οι εξηγήσεις, όμως εγώ έχω τη δικιά μου δύσκολη καθημερινότητα και δεν μπορώ άλλο, με το ζόρι τα βγάζω πέρα».

Σωστά, σε καταλαβαίνω, «Been there, done that» (που λέμε και εμείς από την Κατερίνη). Ίσως όμως να πρόσεξες πως όσον καιρό ψάχνεις μαγικές λύσεις, δεν τις βρίσκεις. Δεν θα σου περιγράψω πώς κάναμε τα βήματά μας ο αδερφός μου και εγώ, αλλά πώς τα έκαναν εκατοντάδες ακόμη άνθρωποι που άλλαξαν τη ζωή τους προς το καλύτερο, πολλαπλασίασαν τα εισοδήματά τους κλπ.

(Υπενθυμίζοντας πως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και ενδεχομένως να ισχύουν για αυτόν άλλα δεδομένα και «ιδιαιτερότητες», θα μπορούσα να σου περιγράψω τη μέθοδο αλλαγής της ζωής ως έναν συνδυασμό κάποιων ή όλων των παρακάτω):

1. Κίνητρο. Αν δεν θέλεις εσύ μία, δεν θέλουν οι άλλοι δέκα

Από τις δικές μου εμπειρικές παρατηρήσεις, περίπου ένας στους τέσσερις ανθρώπους δεν προχωράνε ποτέ στην προσπάθεια να αλλάξουν τη ζωή τους, επειδή δεν έχουν αρκετά ισχυρό κίνητρο. Διαμαρτύρονται, βρίζουν για την κατάστασή τους, αλλά στο τέλος της ημέρας ίσως να έχουν αποδεχθεί τον δρόμο τους και να έχουν βολευτεί με αυτόν.

Η ζωή δεν αλλάζει εύκολα και αν δεν το θέλεις πολύ, δεν αλλάζει ούτε δύσκολα. 

Συνήθως μαθαίνουμε / αλλάζουμε μόνο μετά από πόνο ή καταστροφή. Εγώ σου συστήνω να βρεις το κίνητρο για να μην καταλήξεις εκεί.

Αν δεν έχεις κίνητρο, θα είσαι σαν εμένα όταν έλεγα πως ξεκινάω δίαιτα και μετά από δύο μέρες πήγαινα σε ένα νέο παγωτατζίδικο στην Αθήνα για να δοκιμάσω 4 – 5 παράξενες γεύσεις…

2. Ψυχολογική προετοιμασία. Αποδοχή της πραγματικότητας και προσήλωση στη στρατηγική και τον στόχο

Οκ, σε καταλαβαίνω και συμφωνώ. Δεν γεννηθήκαμε παιδιά του Ωνάση, ή κάποιου «μεγαλοσχήμονα». Κατ’ αρχάς είμαστε περήφανοι για τις οικογένειές μας και κατά δεύτερο όλο αυτό κάνει πιο «γλυκιά» την επιτυχία, αν τα καταφέρουμε. Αποδέξου την πραγματικότητα και άσε τα μελοδράματα (έχεις ακούσει το «άπονη ζωή»; Αν σου αρέσει η κλάψα, είναι ιδανικό).

Η ζωή σου δεν θα βελτιωθεί βλαστημώντας γιατί δεν είχες την τύχη του Χ. Αντίθετα, αν αποφασίσεις να σφίξεις τα δόντια, να αγνοήσεις τις σειρήνες και να χαράξεις έναν δρόμο που θα τον βαδίσεις με συνέπεια, οι πιθανότητες είναι μεγάλες.

Όχι, μην ασχολείσαι με τις αστειότητες του στυλ «να λες στον καθρέφτη αυτό και το άλλο», «να λες στον εαυτό σου αυτό και το άλλο». Και μαύρες μέρες θα έχεις, και απογοητεύσεις και δυσκολίες. Το να μην τα παρατήσεις κάνει τη διαφορά, όχι το να παριστάνεις πως όλα είναι τέλεια ενώ δεν είναι. Όλο αυτό υλοποιείται μόνο αν είσαι ο εαυτός σου, εσύ ο αληθινός.

ΥΓ. Φιλική συμβουλή. Έχει σχέση και με την κουβέντα μας αυτή αλλά και γενικά: Διώξε από γύρω σου τοξικούς ανθρώπους, σε τραβάνε προς τα κάτω.

3. Στρατηγική. Αλλιώς είσαι τυφλός που αναζητά ψύλλο στα άχυρα

Όποτε «έπεσα» οικονομικά και δοκίμασα να «σηκωθώ» με «ό,τι βρήκα μπροστά μου», έσπασα τα μούτρα μου. Δουλειές και προσπάθειες σε θέματα που δεν ήξερα, εμπιστοσύνη σε αγνώστους, παρακινδυνευμένα βήματα χωρίς μελέτη και προετοιμασία, βεβιασμένες κινήσεις και ανάληψη ρίσκου «για το μήπως και»…

Το αποτέλεσμα ήταν να βυθίζομαι ακόμη πιο βαθειά στη λάσπη, στην κινούμενη άμμο.

Όποτε επέλεξα έναν ξεκάθαρο δρόμο, με βάση το ποιος είμαι, σε τι είμαι καλός, τι μπορώ να προσθέσω και πού θέλω να φτάσω, συνήθως κατάφερα να το υλοποιήσω.

(Ακόμη και τώρα που έχω καταφέρει μερικά πράγματα στη ζωή είμαι σε ένα μόνιμο διάλογο με τα αδέρφια μου, προσπαθώντας να κάνουμε τον «δικηγόρο του διαβόλου» στις ιδέες που έχει ένας από εμάς, έτσι ώστε αυτή που θα επιλεγεί για να αναλυθεί περαιτέρω να έχει νόημα και να ταιριάζει με το προφίλ και τη στρατηγική μας).

Στρατηγική είναι να πεις πχ ότι θα επενδύσεις ένα μικρό ποσό και θα πάρεις δίπλωμα skipper για να οδηγάς ιστιοπλοϊκά και στη συνέχεια θα μαζέψεις χρήματα για να μπορείς έναν χρόνο να πας βοηθός με λίγα και να μάθεις στην πράξη το αντικείμενο και τη Χ περιοχή ενδιαφέροντος όπου θα κινείσαι, έτσι ώστε την επόμενη χρονιά να πας να διεκδικήσεις τα 1.000+ Ευρώ / εβδομάδα που πληρώνει αυτή η δουλειά σε έναν σοβαρό άνθρωπο (την εβδομάδα έγραψα, όχι τον μήνα, καλά διάβασες). = «θυσιάζω κάτι φέτος, για να αλλάξω επίπεδο τα επόμενα χρόνια».

Έλλειψη στρατηγικής είναι να πάρεις δίπλωμα skipper και να προσπαθείς να βρεις δουλειές χωρίς να έχεις αποκτήσει έστω και μία μικρή εμπειρία.

Έλλειψη ψυχολογικής προετοιμασίας είναι να πας για να μάθεις να γίνεις skipper και να καταλάβεις μία περιοχή και εσύ να πας και να φλερτάρεις με την όμορφη κόρη του πλούσιου πελάτη, που νομίζεις ότι διορθώνει το μαγιό της και σε κοιτάει κάπως.

4. Πόσο μεγάλη αλλαγή χρειάζομαι;

Αν βγάζεις 1.000 Ευρώ και θέλεις να συμπληρώσεις άλλα 200 – 300 = θα πάρεις μικρά ρίσκα και θα κάνεις μικρές αλλαγές. Αν ψάχνεις κάτι πολύ μεγαλύτερο, τότε να είσαι έτοιμος για μεγάλες ανατροπές.

5. Θα κουραστείς, αλλά με σκοπό και στρατηγική, όχι «απλά για την κούραση»

– «Και εσύ τι έχεις κάνει, Ηλία; Τι ξέρεις εσύ από σκληρή δουλειά;»

Η: «Συμφωνούμε ότι είναι σκληρή δουλειά το να είναι κάποιος 20 χρονών και να ξυπνάει στις 03.00 το πρωί, να οδηγά 1,5 ώρα ένα παλιό φορτηγό ψυγείο, να πηγαίνει να φέρει κρέατα για το κρεοπωλείο του και να τα κουβαλάει όλα μόνος του μέσα στο ψυγείο; Στη συνέχεια να δουλεύει εκεί ή να επιστρέφει στην άλλη δουλειά που έχει και να δουλεύει μέχρι αργά το βράδυ;»

– «Συμφωνούμε».

Η: «Ας πούμε ότι αυτό είναι ένα από τα πιο εύκολα αντικείμενα που έχω κάνει για χρόνια» (λόγω του χαμηλού ρίσκου).

Στην Κατερίνη το λέμε something’s gotta give ( = κάτι θα δώσεις για να πάρεις αυτό που θέλεις).

Δεν υπάρχει σενάριο που να σου επιτρέπει να αλλάξεις τη ζωή σου χωρίς πολλή δουλειά. Ξέρω ότι ίσως να έχεις ήδη δουλέψει πολύ, να νιώθεις ότι σε έχουν εκμεταλλευθεί, ότι η δουλειά σου έχει πάει χαμένη κλπ. Ο δρόμος όμως πάλι από εκεί περνάει, με τη διαφορά ότι είναι η ώρα να μπει και το μυαλό στο παιχνίδι, η στρατηγική που λέγαμε.

Ο ξάδερφός μου στην Αγγλία που έκανε από το τίποτε «θαύματα», όταν άλλαξε στρατηγική και δρόμο στη ζωή, πήγε στη νέα του δουλειά και προθυμοποιήθηκε να κρατήσει τη θέση κάθε συναδέλφου του που έφευγε σε άδεια, για να μάθει το αντικείμενο και να καταλάβει τα βασικά του δεδομένα. Μόνο τότε μπόρεσε να περάσει στο επόμενο επίπεδο (και σήμερα να έχει αποσυρθεί έχοντας πετύχει να αλλάξει / εκτοξεύσει τη ζωή του). Με μυαλό, σκέψη και πολλή δουλειά για την υλοποίησή της, όπως όλοι όσοι τα έχουν καταφέρει σε βάθος χρόνου.

Όταν ξεκινήσαμε να πουλάμε βιολογικά φρούτα και λαχανικά στη Ρουμανία, ο Γρηγόρης ο αδερφός μου για 4 χρόνια ξυπνούσε και πάλι από τις 04.30 το πρωί για να πάει στις παραδόσεις. Χωρίς αυτή του την παρουσία η μεγάλη μας αλλαγή και το ρίσκο μας θα είχε αποτύχει.

Απλά αυτό που προσπαθώ να σου εξηγήσω είναι ότι αφού έχεις το κίνητρο και τη στρατηγική, θα πρέπει να δουλέψεις σκληρά για να πετύχεις και οι θυσίες σου να υπηρετούν ένα σχέδιο, όχι απλά «να βγει το μεροκάματο και αύριο βλέπουμε».

6. Δημόσιες σχέσεις, γνωριμίες και πάλι από την αρχή

Αν είσαι εκ φύσεως μουρτζούφλης και μονόχνωτος, θα έχεις πρόβλημα. Όμως είναι ανάγκη να προσπαθήσεις να απλώσεις τις κοινωνικές σου επαφές. Να γνωρίσεις κόσμο, να ξέρουν τι κάνεις (και να ακούν από εσένα ότι το κάνεις καλά, όχι ότι βαριέσαι κλπ), να προσθέτεις επαφές στην πραγματική και εικονική (social media) ζωή. 

Οι άνθρωποι κάνουν τις δουλειές, μην το ξεχνάς ποτέ αυτό. Έχω δει ανθρώπους να μπαίνουν συνέταιροι χωρίς κεφάλαιο σε μεγάλες επενδύσεις, μόνο λόγω των γνώσεων, της σοβαρότητας και των επαφών τους. Ποτέ δεν ξέρεις που μπορεί να σε βοηθήσει το να ξέρουν 100 – 200 άνθρωποι το Χ ταλέντο σου, την Ψ εξειδίκευσή σου. Ο καθηγητής πανεπιστημίου της οικογένειας, ο τρίτος αδερφός, συνηθίζει να λέει πως «πάνε στη Μογγολία στην κεντρική πλατεία και βρες εκεί 100 Μογγόλους. Αν τους ψάξεις και τους ρωτήσεις, θα δεις ότι είναι πολύ πιθανό στην τρίτη –  έκτη επαφή να βρείτε κάποιον κοινό γνωστό, δηλαδή ανάμεσα σε εσένα και σε κάποιον από εκεί να μεσολαβούν μόνο 3 – 6 άνθρωποι.

Εδώ να προσθέσω πως δεν αρκεί να κάνεις γνωριμίες, αλλά και να έχεις καλό όνομα στην αγορά, στην πιάτσα. Αν σε θεωρούν και εσένα «λίγο» / λαμόγιο / μη εμπιστοσύνης κλπ, δεν θα σε βοηθήσει κάπου. Αν από την άλλη πλευρά με τα έργα σου έχεις κάνει άλλους να μιλάνε για σένα με καλά λόγια, αυτή η διαφήμιση είναι κυριολεκτικά πανίσχυρη.

Στη δουλειά μας με τα ψάρια μπήκαμε έχοντας τον συνδυασμό του καλού μας ονόματος στους πελάτες μας και μέσω των πελατών μας βρήκαμε τον συνεργάτη με τον οποίο στήσαμε μία ολόκληρη επιχείρηση, από το μηδέν. Το ένα φέρνει το άλλο και το αγώγι ξυπνάει τον αγωγιάτη…

ΥΓ. Μία καλή ευκαιρία για «δικτύωση» και γνωριμίες θα είναι και οι φετινές δημοτικές εκλογές. Όχι μόνο για να είσαι υποψήφιος (ίσως να είναι και λάθος, λέω εγώ), αλλά για να υποστηρίξεις και να «τρέξεις» με κάποιον, κτίζοντας σχέσεις με όλη την ομάδα και δεκάδες άλλους ανθρώπους (μη όντας υποψήφιος θα είσαι αρεστός σε πολλούς και διεκδικήσιμος). Ξέρω ότι θα σκεφτείς μόνο τον διορισμό στον δήμο, όμως θα σου έλεγα ότι υπάρχουν πολλές άλλες ευκαιρίες όταν δίνεις έναν αγώνα με μερικές ακόμη δεκάδες / εκατοντάδες ανθρώπους. 

Δεν σου λέω να κάνεις κάτι με το ζόρι, αλλά γενικά να βγεις από την αδράνεια και να κινητοποιηθείς.

7. Δουλειές με καλύτερες απολαβές υπάρχουν. Θα κουραστείς για να τις διεκδικήσεις;

Αν αποφασίσεις ότι είσαι καλά και ήσυχα όπως είσαι, τότε δεν χρειάζεσαι κάτι άλλο. Αν όμως ψάχνεις τρόπους για να «φύγεις μπροστά», τότε παρακάτω σου έχω κάποιες ενδεικτικές ιδέες…

Α. Το δίπλωμα Skipper το παίρνεις με 350 – 500 Ευρώ και αφού μάθεις τη δουλειά βγάζεις σε 5 μήνες 15.000 – 20.000 Ευρώ + τα φιλοδωρήματα. (Φυσικά αν δεν ξέρεις ξένες γλώσσες, θα πρέπει να προσθέσεις το κόστος για να μάθεις). Μιλάμε για μία δύσκολη εργασία, που απαιτεί σοβαρότητα και συνέπεια, όμως εύκολα οδηγεί στα 30.000 Ευρώ τον χρόνο, καθαρά, μιας και υπάρχουν και δουλειές για τον χειμώνα + άπειρες νέες γνωριμίες.

Β. Έχω πελάτες προγραμματιστές που έχουν προτείνει στις κοπέλες / συζύγους τους να μάθουν και αυτές γλώσσα προγραμματισμού. Μετά από 2 – 3 χρόνια έχουν διπλα/τριπλασιάσει τα έσοδά τους και όλα αυτά ενώ «τις κλέβουν» (οι μεγάλοι πελάτες) και τις πληρώνουν λίγα μέχρι να μάθουν καλύτερα. Δουλεύουν από το σπίτι τους και τα 2.000 – 2.500 Ευρώ τον μήνα είναι η βάση για την «κακοπληρωμένη» δουλειά τους, αν είναι πλήρους απασχόλησης.

Γ. Η μισή Ελλάδα δεν βρίσκει άνθρωπο να της φτιάξει ένα σοβαρό site. Δεκάδες εταιρείες που φτιάχνουν τέτοια έργα θέλουν ανθρώπους που θα ξέρουν βασικές γνώσεις και θα κάνουν τη «χαμαλοδουλειά». Σε χαλάει αν αυτό θα σήμαινε για σένα μισό / έναν μισθό ακόμη τον μήνα, για 2 – 4 ώρες συμπληρωματική δουλειά τη μέρα, μέχρι να γίνεις καλός, δουλεύοντας από το σπίτι;

Δ. Δεν σου λέω να πας στην οικοδομή ως ανειδίκευτος, και ας έχουν εκτοξευθεί τα μεροκάματα στην Αθήνα. Το μόνο που σου λέω είναι ότι αν σήμερα δεν είχα σοβαρή δουλειά, εγώ προσωπικά θα πήγαινα να μάθω τέλεια κάτι σχετικό με τον κλάδο… πλακατζής, καλουπατζής, κάτι με υπεραξία. Να θυμάσαι πως για να κτιστεί το «Ελληνικό» στην Αττική θα απορροφήσει το 50 – 60% των καλών συνεργείων σε όλη την Ελλάδα, ενώ γενικά ο συγκεκριμένος χώρος έχει και θα έχει πολύ καλές αμοιβές για τους εξαιρετικούς τεχνίτες (και όχι τους τεμπέληδες που βαριούνται και τους κυνηγάς να τους μαζέψεις από τα τσίπουρα). Τα 3.000 – 5.000 Ευρώ τον μήνα ίσως αποδειχθούν λίγα…

Ε. Οι πάσης φύσεως καλοί τεχνίτες δεν προλαβαίνουν τη δουλειά. Κυριολεκτικά.

ΣΤ. Ρώτα κάποιον που οργανώνει γάμους να σου πει πόσο πληρώνει στον «βιντεά» για να έρθει και πώς ο «βιντεάς» τον αντιμετωπίζει σαν να του κάνει χάρη. Θα πάθεις σοκ… (ναι, θα χάσεις το Σάββατο ή την Κυριακή σου δουλεύοντας, όμως θα πληρωθείς σε 3 – 4 μέρες ίσως περισσότερα από έναν απλό μηνιαίο μισθό).

Ζ. Στις πωλήσεις οι ευκαιρίες είναι πραγματικά πολλές, αλλά πρέπει και να το «έχεις» λίγο.

Η. Στον τουρισμό δεν είναι εύκολα τα πράγματα, όμως αν ρωτήσεις την ωριαία αμοιβή καθαρίστριας στην Πάρο το καλοκαίρι, μπορεί να τρομάξεις. Ο χώρος έχει και πάρα πολλή εκμετάλλευση / κακοπληρωμή κλπ, όμως πλέον υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις που άνθρωποι πληρώνουν καλά σε διάφορες θέσεις, για να κάνουν τη δουλειά τους.

– «Άσε μας, ρε Ηλία, εγώ δεν τους έχω βρει αυτούς»

Η: «Ούτε και θα τους βρεις, αν δεν βγεις από το καβούκι σου και δεν δουλέψεις να κτίσεις γνωριμίες, αν δεν ψαχτείς»

(Εκατοντάδες οι νέες επενδύσεις στον τουρισμό, με το ίδιο και λιγότερο προσωπικό διαθέσιμο για φέτος = θα ανέβουν οι αμοιβές).

Θ. Ένα μεταπτυχιακό ίσως ανοίγει πόρτες και προαγωγές ή καλύτερη «μεταγραφή» σε άλλη εταιρεία.

Ι. Γλώσσες όπως τα κινέζικα, τα τούρκικα και άλλες πολλές μαθαίνονται με κάποιον κόπο, όμως μπορούν να σου εκτινάξουν τις αποδοχές και να σου αλλάξουν καριέρα.

– «Μα εγώ θέλω να γίνω coach, να συμβουλεύω τους άλλους, ή influencer. Εγώ θέλω να κάνω τη ζωή μου, όχι να δουλεύω σκληρά».

Η: «Μακάρι και με το καλό, όμως σκέψου μήπως δυσκολευτείς να συντηρήσεις αυτόν τον ανέμελο τρόπο ζωής».

– «Ναι, αλλά εσύ μου μιλάς μόνο για επιπλέον δουλειά, ή για αλλαγή δουλειάς με περισσότερες ευθύνες, για ξεβόλεμα».

Η: «Σωστά, μόνο έτσι πιστεύω ότι θα αλλάξεις σταδιακά τη ζωή σου»

– «Μα αν εγώ δουλεύω, πότε θα τη ζήσω τη ζωή μου; Τα τσάκρα μου…»

Η: «Τσάκρα έχουμε και εμείς που δουλεύουμε και κουραζόμαστε. Δεν είναι υποχρεωτικό να θέλεις να δουλέψεις, μπορείς να μείνεις όπως είσαι».

– «Θα αγοράσω κρυπτονομίσματα για να γίνω πλούσιος»

Η: «Ξέρεις πλέον ανθρώπους του χώρου που βγάζουν λεφτά άκοπα και ήσυχα; (Δεν μιλάω για αυτούς που φτιάχνουν ομάδες αφελών, αγοράζουν κάτι και μετά τους το συστήνουν, εξασφαλίζοντας αυτοί κέρδος, αυτοί είναι άλλη κατηγορία). Αν το ψάξεις, θα δεις πως από αυτούς που είναι νύχτα μέρα ενημερωμένοι και μελετούν την αγορά μόνο ένα τμήμα τους πετυχαίνει να κερδίσει όντως».

– «Δεν με νοιάζει, εγώ θέλω μία λύση για να ζήσω με πολύ ελεύθερο χρόνο και καλά χρήματα. Γιατί να μη γίνεται; Ο Χ πώς το κάνει;»

Η: «Ή κάνει βλακείες / παρανομίες, ή δουλεύει άπειρες ώρες ή δεν είναι αυτό που φαίνεται».

– «Στο εξωτερικό, στη χώρα Χ πώς μπορούν όλοι και ζουν καλύτερα; Θα πάω εκεί».

8. Στο εξωτερικό / σε άλλη πόλη να πας συνειδητοποιημένος και με στρατηγική

Όσοι πέτυχαν στο εξωτερικό συνήθως πήγαν με πρόγραμμα, γνώσεις και όρεξη για σκληρή δουλειά. Δεν είναι κακό να το κάνεις, το έκανα και εγώ, αρκεί να έχεις τη δυνατότητα (οικογενειακά) και προσωπικά να θέλεις να δοκιμάσεις κάτι μεγαλύτερο. Περίπου 500.000 Έλληνες το έκαναν την τελευταία δεκαετία και συνήθως οι περισσότεροι βοηθούν την Ελλάδα περισσότερο από αυτό που θα προσέφεραν αν ήταν εδώ. (Μακάρι κάποτε να φτιάξουν οι προϋποθέσεις και στην Ελλάδα για να γυρίσει ο κόσμος, αυτό όμως αλλάζει με την ψήφο και ας μην τα ανοίξουμε τώρα αυτά…»

Πριν πας όμως έξω, φρόντισε να:

• Ξέρεις γιατί πας και τι θέλεις να πετύχεις
• Κάνεις έρευνα και να μην πας κουτουρού
• Έχεις φρεσκάρει γλώσσες κλπ
• Εξετάσεις αν σε βοηθάει να αποκτήσεις κάποιο μεταπτυχιακό / πτυχίο / πιστοποίηση / εξειδίκευση που εδώ δεν έχει αξία, εκεί όμως έχει.
• Αποφασίσεις ότι πας για να αλλάξεις τη ζωή σου

ΥΓ. Για να πετύχεις στο εξωτερικό πάλι θα… μαλώσεις με τα Τσάκρα σου. Αν θέλεις λίγη δουλειά, και εκεί μετριο-δύσκολα θα την περνάς.

9. Τα αποτελέσματα άλλοτε έρχονται γρήγορα, άλλοτε αργούν

Κανείς δεν σου εγγυάται ότι μέσα σε λίγους μήνες θα αλλάξουν όλα προς το καλύτερο. Αυτό θα εξαρτηθεί από τη στρατηγική και τις αποφάσεις σου, το κατά πόσο θα κουραστείς για να κάνεις τα βήματα που επιθυμείς. Υπάρχουν και περιπτώσεις που κάποιος κάνει σήμερα μερικά μικρά βήματα και το καλό του όνομα τον βοηθάει να κάνει άλματα μετά από μερικά χρόνια.

Το σίγουρο είναι πως αν δεν κάνεις κάτι για να αλλάξεις τη ζωή σου, αυτή δεν θα βελτιωθεί αλλά θα χειροτερέψει, μιας και τα επόμενα χρόνια θα είναι δυσκολότερα και όχι ευκολότερα.

Παράλληλα είναι… ακόμη πιο σίγουρο πως αν αποφασίσεις να «πάρεις μπροστά», οι πιθανότητές σου να φτάσεις μακριά είναι μεγάλες, ακριβώς επειδή οι περισσότεροι λένε ότι θέλουν να αλλάξουν, αλλά θα συνεχίσουν να προσπαθούν να το κάνουν πχ παίζοντας στοίχημα, ή ψάχνοντας εύκολα λεφτά χωρίς δουλειά.

Σε καταλαβαίνω, έχω βρεθεί στα παπούτσια σου και ξέρω τι περνάς. Αν αποφασίσεις να αλλάξεις δρόμο στη ζωή, ξαναδιάβασε το παραπάνω κείμενο και νομίζω ότι έχεις μία πρώτη πυξίδα για να πορευτείς! Μπορείς, στο χέρι σου είναι. Φτάνει να το θέλεις!

Εσύ τι γνώμη έχεις;

ΥΓ. Όχι, δεν πουλάω κάποιο μαγικό πρόγραμμα για να αλλάξεις τη ζωή σου. Να συζητήσουμε με ειλικρίνεια ήθελα και ίσως να σε βοηθήσω να δεις τον κόσμο διαφορετικά. Άλλωστε στο συγκεκριμένο θέμα δεν υπάρχει μία και μόνη λύση για όλους, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός.