«Μου λένε ότι μπορώ και τώρα να πάρω δάνειο. Να το κάνω;» 3 ναι και 6 όχι

Πριν λίγες μέρες συνομιλούσα με κάποιον πολύ σοβαρό άνθρωπο που συμβούλευσα για τις επενδύσεις και τη δομή που (πιστεύω ότι) πρέπει να έχουν τα οικονομικά του. Πάνω στην κουβέντα μας μου ανέφερε ότι μία από τις 4 μεγάλες τράπεζες της Ελλάδας συνεχίζει να τον καλεί και να του προσφέρει δάνειο με πολύ χαμηλό, σταθερό επιτόκιο. Το ερώτημά του ήταν εύλογο: «Να το πάρω;»

Αφού του απάντησα και του εξήγησα τι του ταιριάζει με βάση την προσωπική του κατάσταση, συνειδητοποίησα ότι τους τελευταίους μήνες έχω ακούσει κάτι τέτοιο από αρκετούς ακόμη ανθρώπους που έχουν ζητήσει τις συμβουλές μου. Αν λοιπόν για μία μερίδα της Ελληνικής κοινωνίας (και οικονομίας) υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να πάρει δάνειο με καλούς όρους, έχει νόημα να συζητήσουμε μαζί την ερώτηση: «Να το πάρω;»

Δεν υπάρχει μία απάντηση για όλους

Στη σημερινή εποχή οι περισσότεροι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν απλοϊκές λύσεις για τα προσωπικά τους προβλήματα και ερωτήματα, λες και «όλοι φοράνε το ίδιο νούμερο στα ρούχα» και μία γενική συμβουλή θα τους σώσει. Στο θέμα των δανείων τα πράγματα είναι ακόμη πιο προσωποποιημένα, μιας και είναι πολλές οι παράμετροι που θα πρέπει να μελετηθούν πριν καταλήξει κάποιος σε μία απάντηση.

Με αυτά τα δεδομένα λοιπόν, ας συζητήσουμε σήμερα για το αν πρέπει να πάρεις το δάνειο που σου προσφέρουν και ας μετρήσουμε τα υπέρ και τα κατά, πότε έχει νόημα και πότε όχι:

Έχει νόημα να σκεφτείς σοβαρά το θέμα του δανείου όταν…

Με δεδομένο ότι η επόμενη περίοδος θα έχει πολλές δυσκολίες και προκλήσεις, περισσότερες από τις συνηθισμένες, η δανειοδότηση αποτελεί επιλογή όταν συνήθως συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:

Α. Έχει σταθερό επιτόκιο και αυτό είναι ακόμη «λογικό»

Έχω μαλώσει με δεκάδες ανθρώπους τα προηγούμενα χρόνια, μιας και πάντα ήμουν και είμαι υπέρ των σταθερών επιτοκίων, ακόμη και αν είναι λίγο μεγαλύτερα από τα κυμαινόμενα. Προσφέρουν προστασία και προβλεψιμότητα σε βάθος χρόνου, επιτρέπουν στον δανειολήπτη να κοιμάται ήσυχος, ακόμη και αν κάποιες περιόδους του δανείου θα χάσει 50 – 100 Ευρώ τον χρόνο.

Αν σήμερα κάποια τράπεζα σου δίνει δάνειο με σταθερό επιτόκιο ως 4% (ακούω και για 2,6% – 3% – 3,4% κλπ) έχει νόημα να το συζητήσεις σοβαρά.

Όχι, με σταθερό επιτόκιο 6 – 7% δεν θα είναι καλό να πάρεις το δάνειο, εκτός και αν μπορείς να βγάλεις σίγουρα περισσότερα χρήματα κάθε χρόνο, μετά φόρων (μεταξύ μας, αμφιβάλλω τα μάλλα για αυτό στην Ελλάδα της υψηλής φορολογίας). 

Φυσικά και το επιτόκιο δεν είναι το μόνο στοιχείο που κοιτάμε σε ένα δάνειο, μιας και υπάρχουν δεκάδες άλλα θέματα που πρέπει να μελετήσουμε και να λάβουμε υπόψη μας, όμως ένα χαμηλό σταθερό επιτόκιο είναι μία καλή αρχή.

(ΥΓ. Μην αρχίσεις τα «τι είναι αυτά που λες, Ηλία, εμένα μου προτείνουν 10%», γιατί αφενός έχω πολλά παραδείγματα για όσα γράφω και αφετέρου αν εσένα η τράπεζα σε αντιμετωπίζει διαφορετικά, αυτό σημαίνει ότι εκτιμά διαφορετικά το ρίσκο που φέρεις ως πελάτης).

Β. Έχεις επενδυτική στρατηγική για τα χρήματα, ή παίρνοντάς τα θα κερδίσεις σίγουρα περισσότερα

• «Θα πάρω το Χ δάνειο για να επενδύσω στην Ψ ευκαιρία. Θα δανειστώ 100, θα επενδύσω τα 80, τα 20 θα τα κρατήσω για να έχω να πληρώνω τις δόσεις σε μία στραβή και με τα κέρδη / την απόδοση από τα 80 θα μπορώ εύκολα να ξεπληρώσω το δάνειο σε Ω χρόνια».
• «Θα δανειστώ Χ ποσό για να εξοφλήσω με έκπτωση τους προμηθευτές μου και να γλυτώσω Ψ ποσό, το οποίο θα το αποπληρώσω σε Ω χρόνια με ευνοϊκούς όρους / θα δανειστώ για να αρχίζω να πληρώνω μετρητά τους προμηθευτές μου και να μειώσω τα κόστη μου σε μόνιμη βάση».
• «Θα δανειστώ το Χ ποσό για να συμπληρώσω στο δικό μου και να φτιάξω το σπίτι μου, φεύγοντας από το ενοικιοστάσιο. Αντί να δίνω Ω ενοίκιο κάθε μήνα, θα δίνω Ω-20% στην τράπεζα και θα είμαι και προστατευμένος από τον πληθωρισμό, που σε 5 χρόνια θα μου έχει ανεβάσει το ενοίκιο πολύ πιο ψηλά».
• «Έχω επενδυτικό προφίλ με πολύ μεγάλο ρίσκο. Θα πάρω το δάνειο αυτό για να κλείσω αυτή την «πληγή» και να μειώσω το ρίσκο μου επενδύοντας σε κάτι πιο σίγουρο».

Οι παραπάνω λόγοι και δεκάδες άλλοι αποτελούν μία ενδεχόμενη στρατηγική, με βάση την οποία κάποιος προχωράει στον δανεισμό του με ευνοϊκούς όρους και ξέρει τι θα κάνει με τα λεφτά. Φυσικά και μπορεί να αποτύχει ακόμη και έτσι, όμως συνήθως μία σωστά σχεδιασμένη στρατηγική έχει πολλαπλάσιες πιθανότητες επιτυχίας από το «πατροπαράδοτο» Ελληνικό «έλα μωρέ, όλα θα πάνε καλά, ξέρω εγώ, προχωράμε και γιούργια στον ταβά με τα κουλούρια»

Γ. Θέλεις να κρατήσεις τη ρευστότητά σου και δεν σε «πονάει» ο τόκος

Η επόμενη περίοδος κατά πάσα πιθανότητα θα μας οδηγήσει σε μία πολύ σημαντική οικονομική κρίση, με έναν συνδυασμό προβλημάτων που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε (χθες στην Κέρκυρα ένας Αμερικάνος που γνωρίζει πολλούς διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων αμερικανικών funds επέμενε ότι υπάρχει στις ΗΠΑ φούσκα με τα δάνεια αυτοκινήτων ύψους 1.000.000.000.000 δολαρίων – 1 τρις δολάρια, 1.000 δις δολάρια – και ότι αν αυτή η φούσκα σκάσει, θα προκαλέσει ντόμινο. Ελπίζω να κάνει λάθος).

Πάντως το μόνο σίγουρο είναι ότι αν επαληθευτούν οι προβλέψεις για μία περίοδο «με πολλές προκλήσεις», θα δούμε τις αξίες αρκετών αγαθών να πέφτουν. Ίσως κάποια ακίνητα, των οποίων οι ιδιοκτήτες θα χρειαστούν μετρητά, ίσως κάποιες μετοχές, ίσως κάτι άλλο.

Αν λοιπόν έχεις σταθερά εισοδήματα και μπορείς να αποπληρώσεις χωρίς πρόβλημα ένα χαμηλότοκο δάνειο χωρίς παράλογους όρους, τότε ίσως έχει νόημα να το πάρεις όσο ακόμη μπορείς και να «οπλιστείς» με αυξημένη ρευστότητα για να μπορείς να εκμεταλλευτείς τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν εντός των επόμενων 24 μηνών.

Αν δεν ξοδέψεις τα λεφτά αλλού, ακόμη και αν δεν βρεις την ευκαιρία, θα δώσεις πίσω τα χρήματα και θα έχεις πάρει ένα μικρό και λελογισμένο ρίσκο που απλά «δεν σου βγήκε».

ΥΓ. Όχι τυχαία, ακόμη και οι επενδύσεις μικρών ποσών, όταν γίνονται με στρατηγική μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα.

Σκέψου το διπλά πριν ακούμπησεις το δάνειο όταν:

Με δεδομένο ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων στο επιχειρείν χάνουν λεφτά και δεν το ξέρουν / δεν το παραδέχονται, συχνά παρατηρούμε ότι αυτή η «συναισθηματική» προσέγγιση εξαπλώνεται σε όλα τα επίπεδα της επαγγελματικής τους ζωής. Για αυτό λοιπόν και θα ήταν χρήσιμο να θυμηθείς ότι συνήθως αποφεύγουμε ένα δάνειο όταν συμβαίνει ένα από τα παρακάτω:

1. Έχει κυμαινόμενο επιτόκιο

Τα επιτόκια στην Ευρώπη θα ανέβουν, με τη συνήθη καθυστέρηση που χρειάζεται η Ευρώπη για να αντιδράσει στις εξελίξεις (όπως τουλάχιστον κάνει από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου). Αυτό σημαίνει ότι τους επόμενους μήνες το επιτόκιο αναφοράς θα αυξηθεί, ενώ και τα margins των τραπεζών αναμένεται και αυτά να αναπροσαρμοστούν, προς τα πάνω φυσικά.

Το 2008 (πριν την κρίση) πολλοί άνθρωποι πήραν δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο και παρά τη σωστή  στρατηγική που είχαν, συχνά βρέθηκαν μέσα σε λίγο καιρό να έχουν μεγαλύτερο κόστος δανείου από αυτό που είχαν υπολογίσει, συχνά και υπερδιπλάσιο!

Δεν είναι μόνο ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο κάποιος να αποπληρώσει δάνειο με επιτόκιο 7 – 10% και να του μείνει και κέρδος (ειδικά στην Ελλάδα που συχνά πολλοί άνθρωποι δεν τα καταφέρνουν με επιτόκια 2-3%). Αν προστεθεί και η παράμετρος των συνεχών ανατροπών, που μπορούν απλά να βγάλουν κάποιον άνθρωπο εκτός προϋπολογισμού, το μείγμα γίνεται εκρηκτικό!

Απέφυγε, όσο μπορείς, τα κυμαινόμενα επιτόκια την επόμενη περίοδο (το ίδιο και τα ακριβά σταθερά). Αν παρά ταύτα αποφασίσεις ότι θα κάνεις το βήμα, βάλε στην άκρη λεφτά για τις δόσεις των πρώτων δύο χρόνων. Θα σου χρειαστούν, πίστεψέ με!

2. Δεν ξέρεις τι θα το κάνεις / δεν έχεις κάποια στρατηγική

Η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων δεν έχουν καμία επενδυτική στρατηγική όταν επενδύουν / ξεκινούν νέα δουλειά, ή δεν έχουν ασχοληθεί για να καταγράψουν σωστά τα δεδομένα. Ανοίγουν κουτουρού μαγαζιά υγειονομικού ενδιαφέροντος, επενδύουν για Airbnb και καταλήγουν να κερδίζουν μετά φόρων 3-4% τον χρόνο, παίρνουν ακίνητα με μόνο κριτήριο ότι τα βρήκαν λίγο πιο φθηνά, στήνουν δουλειές «για να μην κάθεται το παιδί» ή «για να μην το στείλω να δουλέψει για άλλον», αρνούνται να συμβουλευτούν λογιστή και δικηγόρο πριν ετοιμάσουν το επόμενο βήμα τους κλπ.

Το να πάρεις ένα δάνειο χωρίς να ξέρεις τι να το κάνεις είναι η καλύτερη λύση για να κινδυνέψεις να καταστραφείς, το έχω δει να συμβαίνει σε πάρα πολλούς ανθρώπους. Οι περισσότεροι από αυτούς που θα δεις / ακούσεις να βρίζουν τις τράπεζες σήμερα είναι άτομα που στο παρελθόν έκαναν το ίδιο και όχι μονο δεν είχαν στρατηγική, αλλά δεν σκέφτηκαν ότι η ζωή έχει και κακό σενάριο, αναποδιές και αρνητικές εκπλήξεις = δεν αξιολόγησαν το ρίσκο των επιλογών τους.

Φιλικά σου λέω να μη γίνεις ένας από αυτούς. Χωρίς (καλά δουλεμένη) στρατηγική και κατανόηση του ρίσκου που αυτή σημαίνει μην πάρεις δάνειο.

ΥΓ. «Ηλία, από τη μία γράφεις πιο πάνω να πάρει κάποιος δάνειο και να περιμένει την ευκαιρία – κάτι αόριστο – και από την άλλη μου λες να μην προχωρήσω σε μία επένδυση χωρίς στρατηγική. Δεν είναι αντιφατικό αυτό;» 

Όχι, δεν είναι. Άλλο πράγμα να πάρεις τα λεφτά, να έχεις τη δυνατότητα και τη σιγουριά ότι θα αποπληρώσεις το δάνειο και να περιμένεις μία μεγάλη ευκαιρία σε έναν τομέα που έχεις μελετήσει και άλλο να πάρεις τα λεφτά και να μην κάνεις τίποτε συγκεκριμένο. Στη δεύτερη περίπτωση συνήθως απλά τα ξοδεύεις / «επενδύεις» στην πρώτη χαζομάρα που σου γυαλίζει στο μάτι = μετά σου φταίνε οι πολιτικοί, η αδικία στη ζωή και τα «ξένα και ντόπια συμφέροντα».

Εγώ αν περιμένω την ευκαιρία, θα την ψάξω σε αυτά που γνωρίζω, όχι πχ στο Forex και τα ομόλογα.

3. Ξέρεις πώς θα το χρησιμοποιήσεις, αλλά έχει μεγάλο ρίσκο αυτό που θέλεις να κάνεις

Ακόμη πιο «επικίνδυνοι» για τους ίδιους τους εαυτούς είναι όσοι θέλουν να πάρουν δάνειο και έχουν μία στρατηγική εξαιρετικά υψηλού ρίσκου, ή απλά «να τσουλήσουμε παρακάτω το τενεκεδάκι». 

• Τα δάνεια για να «κυλήσουν» τα πλαφόν των επιταγών» σε περίοδο κρίσης είναι το αντίστοιχο της βραδύκαυστης οικονομικής καταστροφής
• Τα ακριβά δάνεια «για να στηρίξω τη δουλειά» σε κάνουν να χάσεις και τη δουλειά και το ακίνητο που έβαλες υποθήκη και τα… «αυγά και τα πασχάλια».
• Τα δάνεια / το ακριβό χρήμα για να μεγαλώσεις τη δουλειά σου θα πρέπει να μπορεί να σου αποφέρει πολύ περισσότερα για να αξίζει το ρίσκο. Αλλιώς μπορεί να σε κάνει να τα χάσεις όλα και να επιστρέψεις στην… αφετηρία της διαδρομής.
• Να φτιάξεις «ι διό κτη τες» εγκαταστάσεις ή να επενδύσεις σε άλλα μη σημαντικά θέματα μέσα στην κρίση. Συνήθως η δόση δανείου σε αυτή την περίπτωση είναι πολλαπλάσια του ενοικίου που σήμερα καταβάλλει κάποιος + των οικονομιών που κάνει στον νέο χώρο = υψηλότερα πάγια κόστη μέσα στην κρίση θα θέσουν σε κίνδυνο την ύπαρξη της εταιρείας.

Για το θέμα έχω γράψει περισσότερα εδώ, σε ανύποπτο χρόνο και η συζήτηση αυτή παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη.

4. Δεν έχεις διασφαλισμένη την πληρωμή του

Το 1999 πάσης φύσεως άπληστοι και λοιποί μη γνώστες του Χρηματιστηρίου, των επενδύσεων και του ρίσκου έπαιρναν δάνεια για να αγοράσουν μετοχές. Πιο πρόσφατα άλλοι «υπέροχοι» πήραν δάνεια για να αγοράσουν κρυπτονομίσματα. Αν δεν έχεις διασφαλίσει την αποπληρωμή του δανείου, αν από τη χρήση του δεν κερδίζεις σημαντικά περισσότερα από το κόστος του, μείνε μακριά!

Το να πάρεις δάνειο για να στήσεις μία νέα δουλειά την ώρα που το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα είναι δύσκολο (για να είμαι ευγενικός), δεν δείχνει έξυπνο ως επιλογή, εκτός και αν πραγματικά έχεις σίγουρους πελάτες και μεγάλα περιθώρια κέρδους (εξαίρεση και όχι ο κανόνας).

Για κάθε ιστορία που διαβάζεις σχετικά με κάποιον επιχειρηματία που πήρε μεγάλα δάνεια και κατάφερε να σωθεί και να γίνει μεγάλος και τρανός, υπάρχουν άλλες εκατό / χίλιες ιστορίες ανθρώπων που πήραν δάνεια χωρίς να ξέρουν από που θα τα πληρώσουν και βρέθηκαν στον αέρα / οι ζωές τους πήγαν πίσω 5 – 10 – 20 χρόνια και ουσιαστικά έκαναν πολύ καιρό για να «συνέλθουν» οικονομικά.

Συνήθως ένα τέτοιο δάνειο είναι αυτό που διαλύει μία επιχείρηση, την κάνει να καταφύγει στην πίστωση από τους προμηθευτές της, με συνέπεια να αυξάνονται τα κόστη της και να μηδενίζονται τα κέρδη της. Μετά περνάει στη φάση που ονομάζεται «zombie».

5. Η εγγύηση περιλαμβάνει δέσμευση παγίων / ακινήτων (και ισχύουν τα παραπάνω)

Το δάνειο είναι ένα μαχαίρι με τρεις πλευρές που κόβουν και μία που χρησιμεύει για να το κρατάμε. Αν το πιάσουμε από τις λάθος πλευρές, κοβόμαστε άσχημα. Αν λοιπόν πάρεις ένα δάνειο με κάποια από τα παραπάνω δεδομένα (1 – 4) και το συνδυάσεις και με εγγύηση που περιλαμβάνει υποθήκευση περιουσίας, τότε είναι πολύ πιθανό ότι στην πρώτη «στραβή» θα βρεθείς να τρέχεις να σώσεις την περιουσία αυτή.

Και άντε να πούμε ότι θα πάρεις ένα νέο σπίτι και θα το χάσεις. Μεγάλη η στεναχώρια, αλλά έχασες κάτι που δεν είχες όπως και να είναι. Το πρόβλημα όμως είναι πιο μεγάλο όταν χάνεις άλλα περιουσιακά στοιχεία που υποθηκεύεις και καταλήγεις να πας να κάνεις ένα βήμα μπρος και να βρεθείς πέντε – δέκα βήματα πίσω.

6. Δάνεια σε ξένο νόμισμα

Ούτε να το σκέφτεσαι. Αν το κάνεις και καταστραφείς, δεν θα έχεις καμία δικαιολογία.

Πρόσεξε τα δάνεια την επόμενη περίοδο

Για τη μεγάλη πλειοψηφία το θέμα του τραπεζικού δανεισμού από εδώ και στο εξής θα είναι ανέκδοτο, μιας και οι όροι των τραπεζών θα είναι εξαιρετικά σκληροί και δύσκολα επιτεύξιμοι, όπως εξήγησα εδώ. Αν ανήκεις όμως στη μειοψηφία που ακόμη έχει πρόσβαση σε δάνεια με χαμηλό κόστος, προσπάθησε να οργανώσεις τη σκέψη σου και να αποφασίσεις με βάση τη λογική.

Συζήτα το θέμα και με τον λογιστή σου ή με όποιον άλλον γνωρίζοντα από τέτοια ζητήματα και πρόσεξε τα ανοίγματά σου, για να μη βρεθείς να «μαζέψεις τα ασυμάζευτα». 

Με σωστά βήματα και κινήσεις, ένα χαμηλότοκο δάνειο που θα αξιοποιηθεί παραγωγικά μπορεί να σε βοηθήσει πολύ. Αν δεις ότι δεν σου βγαίνει η άσκηση, άστο να πάει στην ευχή του Θεού, θα ζήσουμε και χωρίς αυτό!

Εσύ τι γνώμη έχεις;